Rynek finansowy jest miejscem, gdzie są zawierane transakcje kupna i sprzedaży różnych form kapitału pieniężnego w oparciu o instrumenty finansowe.
Czym jest rynek finansowy?
Uczestnikami rynku finansowego są podmioty potrzebujące finansowana oraz inwestorzy, czyli podmioty posiadające nadwyżki finansowe, które lokują w wybrane instrumenty finansowe dla osiągnięcia określonych korzyści. Do powstania systemu finansowego o rozbudowanej strukturze przyczyniły się potrzeby rozwijających gospodarek.
Na rynku finansowym zawierane są transakcje na wielu instrumentach finansowych, co pozwala podmiotom potrzebującym środków na zbudowanie optymalnej struktury finansowania a inwestorom lokować wolne środki przy akceptowanym ze swego punktu widzenia poziomie ryzyka i oczekiwanej stopie zwrotu. W wyniku działania rynku finansowego zwiększa się efektywność przepływów pieniężnych między jego uczestnikami. Odpowiedni nadzór w zakresie funkcjonowania rynku pomaga uniknąć kryzysu finansowego.
Rynek finansowy pełni następujące funkcje:
- Mobilizacja kapitału – oznacza transformację oszczędności na inwestycje finansowe. Osoby gotowe zrezygnować z bieżącej konsumpcji na rzecz inwestycji liczą na osiągnięcie w przyszłości zysku stanowiącego nagrodę za wyrzeczenia i podjęcie ryzyka.
- Alokacja kapitału – oznacza przepływ środków finansowych z miejsc, gdzie jest ich nadwyżka tam, gdzie są one potrzebne. Zyski z tego osiągają podmioty, które potrafią efektywnie wykorzystać otrzymany kapitał.
- Obrót pieniężny – Jako, że uczestnikami są instytucje finansowe możliwy jest szybki, bezpieczny, sprawny i tani przepływ kapitału pomiędzy podmiotami.
- Wycena kapitału i ryzyka – rynek finansowy, oferujący wiele możliwości inwestycyjnych, umożliwia obiektywną ocenę efektów inwestycji i oszacowania związanego z nią ryzyka.
- Barometr koniunktury – odzwierciedleniem kondycji gospodarki i finansów publicznych jest sytuacja na rynku finansowym. Może ona też dawać sygnały wyprzedzające o zmianach koniunktury.
Instrumenty finansowe
Instrument finansowy jest umową, która reguluje wzajemne relacje finansowe pomiędzy stronami, w jakich one pozostają od chwili zawarcia tej umowy. Do instrumentów finansowych pozwalających na inwestowanie oszczędności zalicza się:
- papiery wartościowe,
- jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych,
- instrumenty rynku pieniężnego,
- instrumenty pochodne.
Podział rynku finansowego
Rynek finansowy składa się z segmentów:
- rynek pieniężny,
- rynek kapitałowy,
- rynek walutowy,
- rynek terminowy,
- rynek depozytowo-kredytowy.
Rynek pieniężny
Na rynku pieniężnym zawierane są transakcje na instrumentach finansowych o okresie zapadalności nie dłuższym niż jeden rok. Instrumentami polskiego rynku pieniężnego są: bony skarbowe, bony pieniężne, krótkoterminowe papiery dłużne, certyfikaty depozytowe, lokaty międzybankowe, swapy walutowe, pożyczki i depozyty na rynku międzybankowym, operacje otwartego rynku.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy jest miejscem, na którym zawierane są transakcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych o okresie zapadalności dłuższym niż jeden rok. Należą do nich udziałowe papiery wartościowe (np. akcje, certyfikaty inwestycyjne FIZ) oraz dłużne papiery wartościowe (obligacje, listy zastawne).
Dzięki dużemu zasięgowi i rozbudowanej strukturze rynek kapitałowy daje możliwość zmobilizowania dużego kapitału. Inwestorzy mogą ulokować swój kapitał w wybrane instrumenty finansowe zgodnie z własnymi preferencjami i możliwościami. Popyt i podaż ma bezpośredni wpływ na notowania instrumentów. Ze względu na różnorodność instrumentów rynku kapitałowego mogą w nim uczestniczyć osoby o różnej tolerancji na ryzyko i zasobach finansowych. Podmiotami działąjącymi na tym rynku są w szczególności firmy inwestycyjne, Giełda Papierów Wartościowych, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, fundusze inwestycyjne, agenci transferowi, depozytariusze i pośrednicy finansowi. W przypadku rynku kapitałowego nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.
Rynek walutowy
Rynek walutowy (ang. forex), to miejsce, gdzie przedmiotem transakcji są waluty. Jest to rynek globalny funkcjonujący nieprzerwanie z wyjątkiem weekendu i ustalonych dni świątecznych. W wyniku działania sił podaży i popytu ustalane są kursy poszczególnych walut.
Transakcje odbywają się zazwyczaj na rynku pozagiełdowym tworzonym przez banki na całym świecie. W wyniku działania sił podaży i popytu ustalane są kursy poszczególnych walut – jako relacja jednej waluty do drugiej, np. EURPLN.
W strukturze forex działa rynek kasowy, gdzie dostawa walut jest dokonywana natychmiast i na rynek terminowy gdzie operuje się na walutowych instrumentach pochodnych. Na nim zazwyczaj nie dochodzi do fizycznej dostawy walut a zyski i straty są rozliczane finansowo.
Rynek terminowy
Segmentem rynku finansowego jest rynek terminowy. Na rynku terminowym prowadzone są transakcje kupna oraz sprzedaży instrumentami pochodnymi, tj. takimi, których ceny zależą bezpośrednio od notowań aktywów bazowych: waluty, akcje, indeksy giełdowe, obligacje czy stopy procentowe. Do instrumentów pochodnych należą kontrakty terminowe futures i forward, opcje, swapy, transakcje terminowe FRA (ang. Forward Rate Agreement) oraz outright-forward. Ze względu na wysoką dźwignię finansową transakcje na rynku terminowym mogą przynieść wysokie stopy zwrotu ale również duże straty, co oznacza, że są obarczone wysokim ryzykiem i nie powinni uczestniczyć w nich inwestorzy mający awersję do ryzyka. Instrumenty pochodne, notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie są to: kontrakty terminowe i opcje na indeksy, akcje i obligacje.
Rynek depozytowo-kredytowy
Rynek depozytowo-kredytowy jest to miejsce funkcjonowania instytucji finansowych, do których podstawowych zadań należy przyjmowanie depozytów oraz udzielanie kredytów i pożyczek. Funkcją rynku jest m.in. finansowanie rynku nieruchomości. Sektor bankowy skupia banki komercyjne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe a także inne instytucje świadczące usługi w tym zakresie. Nadzór nad rynkiem sprawuje Narodowy Bank Polski.
Podsumowanie
Bez względu na stopień zamożności i skłonność do akceptacji ryzyka każdy może znaleźć na rynku finansowym swoje miejsce. Każdy z segmentów, posiada swoją specyfikę, co pozwala zaspokajać różne potrzeby finansowe podmiotów gospodarczych i społeczeństwa.