Dziś przedsiębiorstwa poszukują nowych źródeł finansowania, bowiem płynność finansowa jest podstawowym warunkiem prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec zaostrzenia procedur kredytowych banków należy doskonalić spływ płatności, tak aby w firmie nie zabrakło środków pieniężnych.
Czym jest faktoring?
Pogorszenie się sytuacji przedsiębiorstw napawa obawami, co do otrzymania płatności od kontrahentów. Dlatego zawczasu, warto zastanowić się nad zapewnieniem bezproblemowego spływu należności. Jednym z pomocnych narzędzi jest faktoring .
W procesie faktoringu uczestniczą następujące podmioty:
- faktorant - dostawca towarów lub usług, sprzedający wierzytelności,
- faktor – podmiot nabywający wierzytelności od faktoranta,
- nabywca towarów bądź usług, zobowiązany wobec faktoranta (dłużnik).
Faktorant i faktor zawierają umowę faktoringową. Na jej podstawie faktorant przenosi na faktora bezsporne i niewymagalne wierzytelności handlowe. W zależności od ponoszonego ryzyka, wyróżniamy:
(i) faktoring pełny (bez regresu) – ryzyko niewypłacalności dłużnika przejmuje faktor, on egzekwuje należności w terminie ich wymagalności we własnym imieniu i na własny rachunek,
(ii) faktoring niepełny (z prawem regresu) - w przypadku, gdy dłużnik nie dokona zapłaty, faktorant jest zobowiązany do zwrotu faktorowi otrzymanej kwoty,
(iii) faktoring mieszany – stanowi kombinację faktoringu bez regresu oraz faktoringu z regresem, w efekcie czego następuje rozłożenie ryzyka na faktora i faktoranta.
Podstawowymi formami wynagrodzenia dla faktora są: prowizja faktoringowa, oprocentowanie z tytułu udzielonego finansowania i ewentualnie prowizja od przejętego ryzyka.
Architektura polskiego rynku
Polski rynek faktoringu jest oparty na trzech grupach podmiotów finansowych:
(i) przedsiębiorstwa zrzeszone w Polskim Związku Faktorów,
(ii) firmy niezrzeszone, powiązane z instytucjami finansowymi
(iii) mali faktorzy, niezależni od banków.
Znaczące firmy faktoringowe obsługują duże oraz średniej wielkości przedsiębiorstwa. Natomiast mali faktorzy wywodzą się zazwyczaj z rynku obrotu wierzytelnościami, ich wykupem i windykacją, czy innymi usługami finansowymi. Ich oferta jest zatem skierowana do małych i średnich przedsiębiorstw.
W wyniku spowolnienia gospodarczego wiele przedsiębiorstw odczuło znaczne pogorszenie sytuacji w różnych dziedzinach, co przełożyło się na ograniczenie popytu w gospodarce oraz wzrost ryzyka niewypłacalności. Przedsiębiorstwa ograniczyły wymianę ze swoimi kontrahentami. Banki zaostrzyły politykę kredytową a towarzystwa ubezpieczeniowe wycofywały się z transakcji, dotyczących należności w faktoringu pełnym. Uzasadniano to wzrostem ryzyka na rynku finansowym.
Faktoring cieszy się ogromnym powodzeniem w Europie. Dowodem tego jest wartość transakcji, która w 2009 r. wyniosła 876,6 mld EUR, wobec 888,5 mld EUR za rok 2008, podała w raporcie firma analizująca rynek faktoringu - Factors Chain International. Odnotowano więc – niestety - drugi z kolei rok spadek wartości transakcji. W rekordowym 2007 roku obroty europejskich firm faktoringowych wyniosły 932,3 mld EUR. Dla porównania, ogólnoświatowy rynek faktoringu wart był w 2009 roku blisko 1,84 bln USD (1,28 bln EUR). Na resztę świata przypadało niecałe 1/3 globalnego rynku faktoringowego.
Faktoring za granicą
Od lat niekwestionowanym liderem w tej branży jest Wielka Brytania z ubiegłorocznymi obrotami stanowiącymi 195,6 mld EUR. Kolejne potęgi w tym zakresie to: Francja (128,2 mld EUR), Włochy (124,3 mld EUR), Hiszpania (104,2 mld EUR), Niemcy (96,2 mld EUR), Stany Zjednoczone (88,5 mld EUR).
Funkcjonujący w naszym kraju od 2006 r. Polski Związek Faktorów (PZF) zrzesza dwanaście podmiotów finansowych świadczących usługi faktoringowe.
Obroty firm faktoringowych zrzeszonych w PZF wyniosły około 30 mld zł w 2009 r., co jest kwotą o 8,6 proc. niższą w stosunku do roku poprzedniego.
Według Mirosława Jakowieckiego, Przewodniczący Polskiego Związku Faktorów oraz Prezesa Zarządu Pekao Faktoring Sp. z o.o., obroty firm z PZF w ubiegłym roku były warunkowane głównie przez trzy czynniki: spowolnienie gospodarcze, konserwatywne podejście ubezpieczyli do oceny ryzyka należności obsługiwanych przez faktorów oraz skala zagrożeń, przed którymi stanęli polscy eksporterzy. Dodatkowo, ubezpieczyciele często odmawiali firmom faktoringowym reasekuracji transakcji o podwyższonym poziomie ryzyka, a to w konsekwencji uniemożliwiało świadczenie usług faktoringu pełnego – wyjaśnia Jakowiecki.
Ten rok jest znacząco lepszy od poprzedniego - w pierwszych dwóch kwartałach obroty firm zrzeszonych w PZF wyniosły 19,03 mld zł, co oznacza wzrost o 34,6 proc. w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku, biorąc pod uwagę wszystkich członków Związku.
Z kolei Raiffeisen Bank Polska, który oferuje faktoring niezależnie od PZF - w 2009 r. zanotował rekordowe obroty - wartość skupionych faktur wyniosła 10,2 mld zł. Natomiast w I półroczu 2010 r. obroty faktoringowe tego banku wyniosły 5,72 mld zł, czyli o 26 proc. więcej niż rok wcześniej.
- Rynek faktoringowy w Polsce posiada ogromny, niewykorzystany potencjał. Biorąc pod uwagę obroty branży w odniesieniu do PKB - to w Polsce stanowią one ok. 3 proc., podczas gdy w Wielkiej Brytanii jest to ponad 14 proc. W najbliższym czasie będziemy także obserwowali większą specjalizację faktorów, odnoszącą się do zakresu oferowanych usług oraz segmentu obsługiwanych klientów – mówi Jakowiecki, Prezes PZF.
Niejasne prawo
W polskim prawie nie ma jeszcze szczegółowych uregulowań prawnych w zakresie prowadzenia usługi faktoringu. Jest on uważany za umowę łączącą elementy umów cesji wierzytelności i umowy zlecenia. Jednakże nie jest tożsamy z żadną z nich, jest więc zaliczany do umów nienazwanych.
Na rozwiniętych rynkach warunki - jakie winien spełniać podmiot zasługujący na miano faktora - reguluje Konwencja Ottawska z 1988 r. Podmiot przestrzegający postanowień tego dokumentu zapewnia utrzymanie najwyższych standardów obsługi oraz bezpieczeństwa rozliczeń. Profesjonalne usługi faktoringowe są uzupełnione usługami dodatkowymi.
Umowa faktoringu, w rozumieniu Konwencji nie jest oparta tylko na przelewie wierzytelności. Na faktorze spoczywają również inne obowiązki, jak: inkaso należności, monitorowanie kondycji finansowej dłużnika, świadczenie usług w zakresie doradztwa prawnego i finansowego, administrowanie dokumentami, a także windykacja.
Regulacje Konwencji Ottawskiej pomagają określić prawa i obowiązki stron umowy faktoringu, odróżniające tę umowę od umowy cesji.
Polska nie jest stroną tej Konwencji, jednak jej regulacje są w praktyce wykorzystywane, jako wytyczne dla niektórych podmiotów faktoringowych, w tym - zrzeszonych w Polskim Związku Faktorów.
Faktoring zajmuje już ważne miejsce na rynku usług finansowych. Sprzyja temu rozwój gospodarczy i wynikający z niego wzrost wartości obrotów handlowych. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa problem spływu należności jest kluczowym dla bezpieczeństwa finansowego, stąd zainteresowanie nowoczesnymi sposobami szybkiego odzyskiwania należności będzie wzrastać. Przybywa podmiotów spełniających wymogi Konwencji Ottawskiej, co przyczyni się do poprawy standardów i bezpieczeństwa obsługi.
FAKTORING A KREDYT BANKOWY
Faktoring
- Właściwy dla przedsiębiorstw o dobrej sytuacji ekonomicznej, poszukujących alternatywnych źródeł finansowania i ich dywersyfikacji. Również wskazany dla firm znajdujących się w fazie wzrostu, potrzebujących dużych zasobów gotówki w celu finansowania inwestycji i rozwoju sprzedaży.
- Zabezpieczeniem otrzymanego finansowania są wierzytelności handlowe, weksel i pełnomocnictwo do rachunku.
- Dostawca otrzymuje finansowanie bez wzrostu zadłużenia. Poprawia się struktura jakościowa aktywów, zmniejsza ryzyko.
- Poprawa cyklu obrotu należności, skrócenie czasu oczekiwania na należności, poprawa płynności szybkiej.
- Poprawa struktury aktywów, wzrasta ilość środków pieniężnych, zmniejszają się za to należności.
- Dostawca za pośrednictwem faktoringu pełnego może zabezpieczyć się przed ryzykiem niewypłacalności jego dłużników.
- Możliwość przeniesienia obowiązku na faktora monitoringu należności oraz ich windykacji.
- Koszt faktoringu jest zazwyczaj wyższy niż kredytu bankowego.
- Ewentualne odsetki z tytułu zwłoki w spłacie zadłużenia pokrywają klienci dostawcy. Po wyegzekwowaniu faktor przekazuje je dostawcy.
Kredyt bankowy
- Dostępny dla przedsiębiorstw o dobrej sytuacji ekonomicznej, które mogą przejść pomyślnie procedurę kredytową.
- Zabezpieczeniem kredytu mogą być: hipoteka, zabezpieczenia na majątku, zastaw, poręczenie cywilno-prawne, wierzytelność, instrumenty finansowe, weksel.
- Dostawca otrzymuje finansowanie kosztem wzrostu zadłużenia. Przez okres trwania kredytowania ponosi on regularne obciążenia z tytułu spłaty rat kredytu.
- Zmiany w aktywach i pasywach: aktywa – wzrost ilości środków pieniężnych, pasywa – wzrost zobowiązań. W efekcie pogarsza się wskaźnik rentowności majątku.
- Pogorszenie relacji kapitałów obcych do kapitałów własnych, wzrost zadłużenia, co w konsekwencji ogranicza dalsze możliwości kredytowania.
- Dostawca jest w dalszym ciągu narażony na ryzyko nieterminowego wywiązania się odbiorców z zobowiązań.
- Można zlecić ściąganie należności firmom windykacyjnym lub ubezpieczyć należności, co jest kosztowne i absorbujące.
- Zazwyczaj tańszy od faktoringu.
- Ewentualne odsetki z tytułu zwłoki w spłacie zadłużenia bankowego pokrywa dostawca.