Inflacja jest to proces wzrostu ogólnego poziomu cen, w wyniku którego za tę samą ilość pieniędzy można nabyć coraz mniej towarów i usług. Inflacja jest przyczyną nędzy.
Formy inflacji
Inflacja przybiera różne formy i może być związana z wieloma czynnikami. Wzrost cen dotyka różne dobra i usługi a nie tylko niektóre z nich. Różne rodzaje inflacji mają odpowiednie konsekwencje dla gospodarki i życia ludności. Dlatego dla poznania istoty tego zjawiska niezbędne są badania cen, monitorowanie i zrozumienie ich wpływu w kontekście sytuacji gospodarczej. Inflacja doprowadza wielu ludzi do wielkiej nędzy.
-
Inflacja konsumencka: Jest to najczęściej używany wskaźnik (ang. Consumer Price Index, "CPI"), który mierzy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych, czyli inflację z punktu widzenia konsumenta. Wskaźnik cen konsumpcyjnych jest najczęściej stosowanym miernikiem inflacji w większości krajów.
-
Inflacja bazowa: jest to uproszczona miara inflacji CPI. Powstaje ona po skorygowaniu inflacji CPI o pewne grupy towarów i usług, które charakteryzują się przejściowymi, sezonowymi lub zależnymi od szoków podażowych skokami cen, jak wzrost ceny benzyny czy żywności. Inflacja bazowa pozwala określić przyszły kierunek CPI.
-
Inflacja producencka: Obejmuje wzrost cen w sektorze produkcji (ang. Producer Price Index, "PPI") i mierzy zmiany wskaźnika cen dla dóbr i usług wykorzystywanych w procesie produkcyjnym. Inflacja producencka może wpływać na ceny produktów końcowych i mieć wpływ na koszty przedsiębiorstw i w konsekwencji na wskaźnik CPI.
-
Inflacja oczekiwana: Jest to inflacja, która wynika z oczekiwań rynkowych dotyczących przyszłych zmian cen. Gdy konsumenci, przedsiębiorstwa i inne podmioty gospodarcze spodziewają się, że nastąpi wzrost poziomu cen w przyszłości, mogą dostosować swoje decyzje inwestycyjne i preferencje konsumpcyjne, co może wpływać na rzeczywistą inflację.
-
Inflacja galopująca: To rodzaj bardzo wysokiej inflacji, charakteryzujący się gwałtownym wzrostem cen. Wskaźniki inflacji bazowej i konsumenckiej przekraczają poziom dwucyfrowy i utrzymują się przez dłuższy czas. Inflacja galopująca ma negatywne skutki dla gospodarki i życia codziennego, takie jak utrata zaufania do waluty, spadek siły nabywczej i destabilizacja gospodarcza.
Wskaźniki cen towarów i usług pozwalają na ocenę sytuacji ekonomicznej kraju i sposobu prowadzenia polityki monetarnej i gospodarczej.
Inflacja według metodologii Unii Europejskiej
W krajach Unii Europejskiej inflację cen konsumpcyjnych mierzy wskaźnik HICP (ang. Harmonised Index of Consumer Prices). Jest on obliczany przez kraje członkowskie Unii Europejskiej zgodnie z ujednoliconą metodologią określoną w Traktacie z Maastricht. Zharmonizowany wskaźnik cen ma istotne znaczenie w ocenie stabilności cen. W Polsce mierzenie inflacji HICP jest prowadzone od 1997 roku, a od 2014 roku wykorzystuje się metodologię ECOICOP i formułę Laspeyresa.
HICP jest miarą cen konsumpcyjnych, która uwzględnia powszechny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jego celem jest prezentowanie trendu wzrostu ogólnego poziomu cen w dłuższej perspektywie czasowej, po wykluczeniu czynników uznawanych za pozostające poza oddziaływaniem polityki pieniężnej. Wartość procentowa wskaźnika jest publikowana dla każdego kraju UE.
Czynniki wzrostu inflacji
Stopa inflacji rośnie w sytuacji gdy:
-
jest nadmierna podaż pieniądza w obiegu, spowodowana przez emisję banku centralnego, politykę socjalną rządu lub akcję kredytową banków;
-
gospodarka krajowa lub światowa jest w poważnym kryzysie;
-
nastąpił wzrost kosztów produkcji spowodowany podwyżką cen surowców energetycznych, płac czy podatków, co ogranicza podaż dóbr na rynku;
-
nastąpiły nieuzasadnione obniżki stóp procentowych, co powoduje silny wzrost akcji kredytowej;
-
nastąpił wzrost popytu na dobra, np. w wyniku wzrostu dochodów ludności, zwiększenia wydatków publicznych lub szybkiej poprawy koniunktury gospodarczej;
-
pojawił się import inflacji z zagranicy, np. w wyniku wzrostu cen surowców strategicznych lub osłabienia krajowej waluty;
-
nastąpił silny wzrost cen paliw.
Wartość procentowa wskaźnika cen konsumpcyjnych zależała ostatnio również od zdarzeń dużej wagi. W ostatnim czasie światowa gospodarka doznała szoku, jaki spowodowała pandemia Covid-19 a następnie wojna na Ukrainie. Działania ratunkowe rządów i banków centralnych skierowane do przedsiębiorstw i ludności polegające na podaży dużej ilości „pustego pieniądza” i w konsekwencji dynamicznego wzrostu cen konsumpcyjnych, w szczególności wzrostu cen żywności. Roczny wzrost cen w Polsce wyniósł blisko 20 procent. Jak podał Główny Urząd Statystyczny, przed miesiącem roczna inflacja konsumencka wyniosła 14,7% procent. Oznacza to wzrost cen konsumpcyjnych wobec analogicznego okresu roku poprzedniego. . Natomiast w porównaniu z poprzednim miesiącem ceny wzrosły o 0,7 pkt proc.
W strefie euro inflacja wyniosła około 10 procent. Cel inflacyjny w Polsce wynosi 2,5% plus/minus 1 pkt proc. W wyniku wzrostu cen stopa życia ludności uległa znacznemu obniżeniu. Trudno oczekiwać aby w tym roku poziom inflacji zbliżył się do celu inflacyjnego.
Czy to już koniec wzrostu inflacji? Kiedy inflacja zacznie spadać? Według najnowszych danych ceny rosną wolniej. Jednak na duże obniżki stóp procentowych nie ma co liczyć w najbliższym czasie. Te mogą nastąpić dopiero, kiedy nastąpi znaczący spadek inflacji. Warto dodać, że niższe tempo wzrostu inflacji nie oznacza spadku cen. One dalej rosną ale wolniej.
Skutki inflacji
- Spadek siły nabywczej: Inflacja powoduje obniżenie wartości pieniądza, co oznacza, że za tę samą kwotę można kupić mniej towarów i usług. Wzrost wskaźnika cen a tym samym spadek siły nabywczej pieniędzy ma bezpośredni wpływ na standard życia i budżet gospodarstw domowych, gdyż konsumenci muszą wydać więcej pieniędzy na te same potrzeby.
- Redystrybucja bogactwa: Tempo wzrostu cen może wpływać na rozkład bogactwa w społeczeństwie. Osoby posiadające aktywa finansowe, takie jak nieruchomości czy akcje, mogą odnieść korzyści, ponieważ wartość ich aktywów rośnie wraz z inflacją. Jednocześnie osoby o stałych dochodach, które nie są indeksowane inflacją, mogą mocno ucierpieć z powodu wysokiego wzrostu cen. W szczególności dotkliwy jest wysoki poziom cen żywności.
- Niepewność ekonomiczna: Wysoka inflacja może wprowadzać niepewność w gospodarce, utrudniając planowanie finansowe dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Wzrost kosztów produkcji czy ceny benzyny powoduje, że inwestycje i oszczędności są zagrożone, gdyż przyszłe zyski i wartość oszczędności mogą zostać zdeprecjonowane przez wzrost poziomu wskaźnika cen.
- Aby zahamować inflację cen konsumpcyjnych, banki centralne prowadząc politykę pieniężną mogą podnosić stopy procentowe, co może wpływać na koszty kredytów i inwestycje.
Podsumowanie
Skutki i przyczyny inflacji mogą być zróżnicowane w zależności od stopnia jej nasilenia, czasu trwania, stabilności gospodarki i polityki monetarnej podejmowanej przez bank centralny. Kontrolowanie inflacji i utrzymanie ogólnego poziomu cen są istotnymi celami polityki gospodarczej, aby minimalizować negatywne skutki inflacji dla gospodarki i obywateli. Jednak opanowanie tego negatywnego zjawiska, jakim jest inflacja cen towarów i usług konsumpcyjnych jest nadzwyczaj trudne i wymaga poniesienia dużych kosztów.