Jednym z wyzwań, przed którymi stoi polski rynek kapitałowy jest konieczność zapewnienia przedsiębiorstwom szerokiego dostępu do atrakcyjnych źródeł finansowania.
Wyjść na prostą
Posiadanie statusu spółki notowanej na giełdzie daje jej szereg korzyści – między innymi lepszy dostęp do kapitału, większą wiarygodność wśród partnerów biznesowych, prestiż i możliwość promocji własnej marki. Pomimo upływu blisko trzech dekad polski rynek kapitałowy jest mniej rozwinięty od wiodących rynków światowych. Udziałowe i dłużne papiery wartościowe odgrywają relatywnie niewielką rolę w finansowaniu działalności przedsiębiorstw. W ostatnich latach spadła liczba i wartość debiutów spółek na giełdzie oraz obroty akcjami. Na odczuwalny efekt popytowy związany z wprowadzeniem Pracowniczych Programów Kapitałowych będziemy musieli jeszcze poczekać. Jest więc sporo do zrobienia aby nadać warszawskiej giełdzie znaczącej rangi w Europie.
Polski rząd przyjął 1 października 2019 roku Strategię Rozwoju Rynku Kapitałowego, opracowaną przez Ministerstwo Finansów we współpracy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR) i zespołem zewnętrznych konsultantów. Stanowi ona element długoterminowej polityki gospodarczej państwa. Dokument ten identyfikuje bariery rozwoju oraz proponuje działania, które mogłyby przyczynić się rozwoju polskiego rynku kapitałowego, co w efekcie poprawi dostęp do finansowania polskich przedsiębiorstw, doprowadzi do obniżenia przeciętnego kosztu pozyskania kapitału, da podstawy do stworzenia nowych segmentów rynku i przyciągnie na warszawską giełdę kapitał z kraju i zagranicy. Dzięki temu polski rynek kapitałowy powinien wejść na ścieżkę dynamicznego rozwoju, który w istotnym stopniu będzie długoterminowo wspierał polską gospodarkę.
Potrzeba modernizacji
Rynek pierwotny jest kluczowym filarem polskiego rynku kapitałowego. Niestety od kilku lat spada jego efektywność. Wymaga to podjęcia zdecydowanych działań w procesie emisji papierów wartościowych, który powinien być uproszczony a jego koszty obniżone.
W zakresie postępowań toczących się przed Komisją Nadzoru Finansowego, konieczne jest stworzenie nowego rodzaju postępowania, niezależnego od regulacji kodeksu postępowania administracyjnego. Należy też skrócić termin zatwierdzania prospektów emisyjnych.
Autorzy Strategii dają pod rozwagę wprowadzenie przez Komisję Nadzoru Finansowego wystandaryzowanych i zautomatyzowanych procesów emisji, opracowując wzory prospektów emisyjnych.
Jednym z założeń Strategii jest wykorzystanie innowacji FinTech, jako sposobu na zapewnienie konkurencyjności polskiego rynku na poziomie europejskim oraz stworzenie regionalnego centrum dla Europy Środkowo-Wschodniej dla publicznych i niepublicznych emisji akcji MŚP.
Zakłada się utworzenie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie dedykowanego rynku dla spółek technologicznych z odrębnymi indeksami, który zapewni optymalną strukturę finansowania dla tzw. czwartej rewolucji przemysłowej w Polsce.
Strategia wymaga aby zbadać przyczyny relatywnie wysokiego poziomu kosztów wejścia spółki i późniejszego notowania spółek na giełdzie. Oczekuje się pomysłu na obniżenie tych kosztów.
Strategia akcentuje problematykę odpowiedzialności społecznej emitentów. Proponuje się, aby Giełda Papierów Wartościowych w większym stopniu niż dotychczas weryfikowała oświadczenia notowanych spółek w zakresie przestrzegania ładu korporacyjnego, jak również nakładała kary regulaminowe na emitentów nieprawidłowo wypełniających obowiązki informacyjne wynikające ze stosowania standardów dobrych praktyk.
Autorzy Strategii postulują wprowadzenie sądów specjalizujących się w sprawach dotyczących rynku kapitałowego. To słuszny postulat, bowiem problematyka tego rynku wymaga specjalistycznych kompetencji w tym zakresie. Odpowiednie przygotowanie merytoryczne prokuratorów i sędziów powinno mieć pozytywny wpływ na jakość i szybkość rozstrzygnięć sądowych.
Jednocześnie oczekuje się od sądów rejestrowych wyeliminowania opóźnień w rejestracji akcji po przeprowadzonej emisji. Rejestracja akcji winna być przeprowadzona przed datą emisji.
Mając na względzie poprawę przejrzystości relacji między spółkami i inwestorami w Strategii proponuje się wdrożenie regulacji ułatwiających prowadzenie przez spółki notowane na rynku regulowanym programów lojalnościowych i gwarantujących możliwość pozyskania z Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych informacji o swoim akcjonariacie po przekroczeniu przez inwestora 0,5% udziału w kapitale zakładowym.
Rynek długu
Według autorów Strategii sektor finansowy powinien wypracować standardową dokumentację dla emisji obligacji korporacyjnych. Takiej dokumentacji ma towarzyszyć jednostronicowe podsumowanie dotyczące najważniejszych warunków emisji. Wszystkie prospekty i inne informacje byłyby gromadzone w centralnym systemie informacji dostępnym dla uczestników rynku.
Strategia przewiduje obowiązkową dematerializację wszystkich obligacji oraz nadawanie Numeru Identyfikacyjnego Papierów Wartościowych (ISIN).
Proponowana standaryzacja dokumentacji na rynku obligacji korporacyjnych ma przyczynić się do obniżenia kosztów emisji. Dla inwestora oznacza to ułatwienie dostępu do rynku długu jak również zmniejszenie ryzyka: systemowego, kontrahenta i prawnego.
Przewiduje się również zwiększenie zakresu odpowiedzialności i transparentności w zakresie prezentacji całkowitych zobowiązań emitentów.
Te rozwiązania pozwolą na redukcję kosztów i czasu sporządzenia dokumentacji a jednocześnie zwiększą transparentność i bezpieczeństwo inwestowania na rynku obligacji.
Bariery legislacyjne
Jedną z barier rozwoju i konkurencyjności polskiego rynku kapitałowego jest przeregulowanie. Wynika ono między innymi z tego, że w procesie wdrażania przepisów unijnych do prawa krajowego w niektórych przypadkach przyjęto rozwiązania dalej idące niż wynika to z dyrektyw i rozporządzeń Unii Europejskiej (ang. gold-plating). W efekcie wykreowano dodatkowe, niczemu nie służące, obciążenia dla polskich podmiotów rynku kapitałowego.
Strategia rozwoju rynku kapitałowego zobowiązuje do zidentyfikowania takich barier i przeprowadzenie odpowiednich zmian legislacyjnych.
Ważna jest konieczność zachowania w Parlamencie Europejskim zasady proporcjonalności prawa z punktu widzenia rynku krajowego i krajów wysoko rozwiniętych. Dowodem braku stosowania tej zasady są niektóre regulacje unijne traktujące kraje Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polskę, w równym stopniu z rynkami rozwiniętymi. Przy tworzeniu prawa nie uwzględnia się różnych poziomów rozwoju poszczególnych rynków kapitałowych.
Zachęty podatkowe
Aby poprawić sytuację na rynku polskim kapitałowym, autorzy Strategii postulują wprowadzenie zachęt podatkowych, reform systemowych a także wdrożenie usprawnień funkcjonowania administracji podatkowej.
Proponowane zachęty podatkowe:
1. Zwolnienie z podatku u źródła odsetek należnych z tytułu euroobligacji dopuszczonych do obrotu na rynkach regulowanych lub wielostronnych platformach obrotu (ASO) w Unii Europejskiej oraz wyeliminowanie barier dotyczących obowiązku przedstawiania certyfikatów rezydencji dla każdego posiadacza obligacji. Takie zwolnienie obniży koszt pozyskania kapitału dłużnego przez emitentów.
2. Wprowadzenie jasnych, wystandaryzowanych i prostych reguł dotyczących odliczeń podatkowych wszystkich kosztów IPO do wysokości 125 proc. poniesionych kosztów, w tym opłat sądowych, notarialnych, giełdowych i innych, które w obecnym stanie prawnym nie podlegają odliczeniu.
3. Zwolnienie zysków ze sprzedaży akcji pracowniczych (w tym programów motywacyjnych dla kadry kierowniczej) z podatku od zysków kapitałowych do określonej wysokości, pod warunkiem że akcje będą sprzedane dopiero po upływie określonego okresu od ich przyznania.
4. Wprowadzenie preferencji podatkowych dla obligacji rozwojowych w celu poprawy płynności instrumentów finansowych dla finansowania inwestycji.
Strategia przewiduje również zachęty podatkowe dla inwestorów. Będą one miały pośrednio pozytywny wpływ również na emitentów, ponieważ przyniosą wzrost zainteresowania inwestycjami kapitałowymi, co w efekcie powinno zwiększyć popyt na papiery wartościowe. Preferencje te polegałyby na:
1. Umożliwieniu rocznego rozliczania dochodów i strat z inwestycji w fundusze kapitałowe łącznie z dochodami i stratami w inne inwestycje kapitałowe. Należałoby też rozważyć, czy dochody i straty z inwestycji obarczonych wysokim ryzykiem nie powinny być rozliczane tylko w ramach tej grupy inwestycji (bez łączenia z dochodami i stratami z inwestycji w produkty zaliczone do grupy mniej ryzykownych). Powinien być wprowadzony limit czasowy rozliczania strat, na przykład okres 5 lat.
2. Obniżeniu podatku od dywidendy dla wszystkich inwestorów z poziomu 19% do 9% ale tylko dla zysków od inwestycji kapitałowych utrzymywanych przez okres dłuższy niż 36 miesięcy.
3. Zmianie obowiązującego sposobu opodatkowania odsetek od obligacji w sposób, który zapewni analogiczny poziom opodatkowania niezależnie od tego, czy inwestor nabywa obligacje na rynku pierwotnym czy wtórnym.
Autorzy Strategii postulują wprowadzenie usprawnień administracji skarbowej dla emitentów papierów wartościowych. Obsługa byłaby prowadzona w wyspecjalizowanych urzędach skarbowych, co pozwoliłoby na merytoryczną i jednolitą interpretację przepisów prawa podatkowego.
Jest to dobry krok w kierunku poprawy jakości obsługi spółek giełdowych przez administrację skarbową.
Czas na realizację Strategii
Przewiduje się, że na skutek wdrażanych rozwiązań wzrośnie efektywność procedur administracyjnych w zakresie funkcjonowania podmiotów rynku kapitałowego. Do 2023 r. powinny być zrealizowane wszystkie cele, mające skutkować zwiększeniem inwestycji na polskim rynku kapitałowym, co z kolei przełoży się na wzrost możliwości pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwa, zwiększenie płynności rynku i wzrost poziomu oszczędności prywatnych. Należy przy tym kłaść nacisk aby kapitał był kierowany do dynamicznych i innowacyjnych przedsiębiorstw, w szczególności do sektora MŚP.
Wprowadzenie w życie Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego będzie mieć istotne znaczenie dla dalszych losów rynku kapitałowego w Polsce, ale sukces będzie zależeć od sposobu jej realizacji przez wszystkich interesariuszy.