Rynek finansowy jest miejscem, gdzie są zawierane transakcje kupna i sprzedaży różnych form kapitału pieniężnego, na różne terminy w oparciu o instrumenty finansowe.
Istota rynku finansowego
Uczestnikami rynku finansowego są podmioty potrzebujące finansowana oraz inwestorzy, czyli podmioty posiadające nadwyżki finansowe, które lokują w wybrane instrumenty finansowe dla osiągnięcia określonych korzyści.
Rynek finansowy dysponuje wieloma instrumentami finansowymi, co pozwala podmiotom potrzebującym środków na zbudowanie optymalnej struktury finansowania a inwestorom lokować wolne środki przy akceptowanym ze swego punktu widzenia poziomie ryzyka i oczekiwanej stopie zwrotu.
Rynek finansowy pełni następujące funkcje:
- Mobilizacja kapitału – oznacza transformację oszczędności na inwestycje. Osoby gotowe zrezygnować z bieżącej konsumpcji na rzecz inwestycji mają liczą na osiągnięcie w przyszłości zysku stanowiącego nagrodę za wyrzeczenia i podjęcie ryzyka.
- Alokacja kapitału – oznacza przepływ środków finansowych z miejsc, gdzie jest ich nadwyżka tam, gdzie są one potrzebne. Zyski z tego osiągają podmioty, które potrafią efektywnie wykorzystać otrzymany kapitał.
- Obrót pieniężny – instytucje rynku finansowego posługujące się instrumentami finansowymi umożliwiają szybki, bezpieczny, sprawny i tani przepływ kapitału pomiędzy podmiotami.
- Wycena kapitału i ryzyka – rynek finansowy, oferujący wiele możliwości inwestycyjnych, umożliwia obiektywną ocenę efektów inwestycji i oszacowania związanego z nią ryzyka.
- Barometr koniunktury – odzwierciedleniem kondycji gospodarki i finansów publicznych jest sytuacja na rynku finansowym. Może ona też dawać sygnały wyprzedzające o zmianach koniunktury.
Instrumenty finansowe
Instrument finansowy jest umową, która reguluje wzajemne relacje finansowe pomiędzy stronami, w jakich one pozostają od chwili zawarcia tej umowy. Do instrumentów finansowych zalicza się:
- papiery wartościowe,
- jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych,
- instrumenty rynku pieniężnego,
- instrumenty pochodne.
Segmenty rynku finansowego
Rynek finansowy w Polsce składa się z następujących segmentów:
- rynek pieniężny,
- rynek kapitałowy,
- rynek walutowy,
- rynek terminowy,
- rynek depozytowo-kredytowy.
Rynek pieniężny
Na rynku pieniężnym są przeprowadzane transakcje na instrumentach finansowych o okresie zapadalności nie dłuższym niż jeden rok. Instrumentami rynku pieniężnego są: bony skarbowe, bony pieniężne, krótkoterminowe papiery dłużne, certyfikaty depozytowe, lokaty międzybankowe, swapy walutowe, pożyczki i depozyty na rynku międzybankowym, operacje otwartego rynku.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy jest segmentem rynku finansowego, na którym są zawierane transakcje instrumentami o okresie zapadalności dłuższym niż jeden rok. Należą do nich udziałowe papiery wartościowe (np. akcje) oraz dłużne papiery wartościowe (np. obligacje).
Dzięki dużemu zasięgowi i rozbudowanej strukturze rynek kapitałowy daje możliwość zmobilizowania dużego kapitału. Inwestorzy mogą lokować oszczędności w wybrane papiery wartościowe zgodnie z własnymi preferencjami i możliwościami. Ze względu na różnorodność instrumentów rynku kapitałowego mogą w nim uczestniczyć osoby o różnej tolerancji na ryzyko i zasobach finansowych.
Rynek walutowy
Rynek walutowy (ang. forex), to miejsce, gdzie przedmiotem transakcji są waluty. Jest to rynek globalny funkcjonujący nieprzerwanie z wyjątkiem weekendu i ustalonych dni świątecznych. W wyniku działania sił podaży i popytu ustalane są kursy poszczególnych walut (jedna wobec drugiej, np. EUR/PLN).
Transakcje odbywają się zazwyczaj na rynku pozagiełdowym tworzonym przez banki na całym świecie. W wyniku działania sił podaży i popytu ustalane są kursy poszczególnych walut – jako relacje jednej wobec drugiej.
W strukturze forex działa rynek kasowy, gdzie dostawa walut jest dokonywana natychmiast i na rynek terminowy gdzie operuje się na walutowych instrumentach pochodnych. Na nim zazwyczaj nie dochodzi do fizycznej dostawy walut a zyski i straty są rozliczane finansowo.
Rynek terminowy
Na rynku terminowym odbywa się obrót instrumentami pochodnymi, tj. takimi, których ceny zależą bezpośrednio od notowań aktywów bazowych: waluty, akcje, indeksy giełdowe, obligacje czy stopy procentowe. Do instrumentów pochodnych należą kontrakty terminowe futures i forward, opcje, swapy, transakcje terminowe FRA (ang. Forward Rate Agreement) oraz outright-forward. Ze względu na wysoką dźwignię finansową transakcje na rynku terminowym mogą przynieść wysokie stopy zwrotu ale również duże straty, co oznacza, że są obarczone wysokim ryzykiem i nie powinni uczestniczyć w nich inwestorzy mający awersję do ryzyka. Instrumenty pochodne, notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie to: kontrakty terminowe i opcje na indeksy, akcje, obligacje, waluty i stopy procentowe.
Rynek depozytowo-kredytowy
Rynek depozytowo-kredytowy jest to miejsce funkcjonowania instytucji finansowych, do których podstawowych zadań należy przyjmowanie depozytów oraz udzielanie kredytów i pożyczek. Podmiotami tego rynku są banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe a także inne instytucje świadczące usługi w tym zakresie.
Podsumowanie
Bez względu na stopień zamożności i skłonność do akceptacji ryzyka każdy może znaleźć na rynku finansowym swoje miejsce. Odgrywa on istotną rolę w gospodarce i społeczeństwie. Każdy z pięciu segmentów, posiada swoją specyfikę, co pozwala zaspokajać różne potrzeby finansowe podmiotów gospodarczych i społeczeństwa.