Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. jest centralną instytucją odpowiedzialną za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce.
Obrót ten jest oparty na zasadzie dematerializacji papierów wartościowych. Główne zadania realizowane przez KDPW SA:
- Rozliczanie i rozrachunek transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych. Krajowy Depozyt po zawarciu transakcji dokonuje transferu papierów wartościowych pomiędzy kontami depozytowymi uczestników oraz realizuje przelewy pieniężne pomiędzy rachunkami finansowymi uczestników, które są umiejscowione w banku rozliczeniowym. Rozliczenie i rozrachunek polega na:
- obciążeniu lub uznaniu konta depozytowego lub rachunku papierów wartościowych uczestnika, który jest stroną rozliczenia.
- Rejestrowanie oraz przechowywanie zdematerializowanych instrumentów finansowych. W tym celu KDPW prowadzi konta depozytowe dla każdego z uczestników systemu depozytowo-rozliczeniowego, na których rejestrowane są papiery wartościowe.
- Nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów wartościowych, które znajdują się w obrocie. Zadaniem KDPW jest kontrola zgodności liczby papierów wartościowych zarejestrowanych na wszystkich kontach uczestników z liczbą papierów wartościowych wyemitowanych przez wszystkich emitentów będących uczestnikami KDPW.
- Realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych. Krajowy Depozyt pośredniczy pomiędzy emitentami a ich akcjonariuszami przy wypłacie dywidendy oraz dokonuje w imieniu emitentów asymilacji, zamiany, konwersji i podziału akcji, realizuje prawa poboru oraz zamiany obligacji zamiennych na akcje. W przypadku emitentów obligacji pośredniczy w realizacji praw z nich wynikających (wypłata odsetek, wykup).
- Zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym, na który składają się wpłaty uczestników, w celu zapewnienia realizacji rozliczeń w przypadku braku na rachunku uczestnika środków pieniężnych niezbędnych do rozliczenia transakcji. Fundusz składa się z trzech części:
- Fundusz Gwarantowania Rozliczeń Rynku CeTO,
- Fundusz Gwarantowania Rozliczeń Giełdowych Transakcji Terminowych.
- Zarządzanie obowiązkowym Systemem Rekompensat. KDPW zarządza Systemem Rekompensat, który został utworzony w celu gwarantowania środków pieniężnych i papierów wartościowych znajdujących się na rachunkach inwestycyjnych w przypadku upadłości domów maklerskich i banków prowadzących rachunki papierów wartościowych.
- Zadania związane z systemem zabezpieczenia społecznego polegające na obsłudze wypłat transferowych pomiędzy otwartymi funduszami emerytalnymi - w wyniku zmiany funduszu przez uczestnika lub podziału środków zgromadzonych przez uczestnika.
- Zarządzanie obowiązkowym Funduszem Gwarancyjnym, który jest tworzony ze składek Powszechnych Towarzystw Emerytalnych. Fundusz ten gwarantuje, wypłatę świadczeń członkom funduszy.
Uczestnikami systemu depozytowo-rozliczeniowego mogą być:
- Podmioty uprawnione do prowadzenia rachunków papierów wartościowych.
- Podmioty nie prowadzące rachunków papierów wartościowych, lecz uprawnione do prowadzenia działalności maklerskiej.
- Zagraniczne firmy inwestycyjne, jeżeli ich uczestnictwo ma na celu współdziałanie w: (i) rozliczaniu transakcji zawieranych w obrocie instrumentami finansowymi (ii) dokonywaniu rozrachunku w związku z tymi transakcjami (iii) realizacji zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych.
- Emitenci papierów wartościowych.
- Banki, zakłady ubezpieczeń, towarzystwa emerytalne i towarzystwa funduszy inwestycyjnych, jeżeli na własny rachunek lokują środki finansowe na rynku papierów wartościowych.
- Osoby prawne lub jednostki organizacyjne z siedzibą poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, realizujące czynności w zakresie centralnej rejestracji papierów wartościowych lub rozliczania transakcji zawieranych w obrocie papierami wartościowymi.
Istnieją następujące typy uczestnictwa uczestników bezpośrednich działających na rynku papierów wartościowych:
-
depozytariusz,
-
depozytariusz - rachunek własny,
-
deponent,
-
biuro maklerskie,
-
biuro maklerskie-rachunek własny,
-
depozytariusz zagraniczny,
-
animator obrotu zorganizowanego,
-
deponent-animator,
-
sponsor emisji,
-
reprezentant uczestnika,
-
reprezentant,
-
deponent-biuro maklerskie.