Dzieje produkcji złota w RPA nie są długie i sięgają końca 19. wieku. Jednak kraj ten miał duży wpływ na globalną podaż złota. Posiada też znaną i cenioną złotą monetę.
Bogactwo Południowej Afryki
Zasobne złoża złota odkryto w Republice Południowej Afryki w 1883 roku. Wkrótce rozpoczęła się jego intensywna produkcja. W 1905 roku RPA stała się największym na świecie producentem złota i taką pozycję utrzymała ponad 100 lat. Przez okres kilkadziesięciu lat rosła podaż złota a w 1970 roku padł rekord na poziomie 1.000 ton rocznie, co stanowiło wówczas 80 proc. światowej produkcji kruszcu. Następne lata przyniosły zmianę trendu na spadkowy. W 2007 roku na pozycję lidera wśród krajów produkujących złoto wysunęły się Chiny dostarczając wówczas 290 ton złota (w ubiegłym roku - 427 ton). Wzrost produkcji w innych krajach oraz spadek w Republice Południowej Afryki spowodowały, że w 2013 roku jej udział w światowej produkcji wyniósł tylko 6 proc. Jest to 180 ton, tj. mniej niż jedna piąta produkcji z początku lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Szacuje się, że dotychczas w Republice Południowej Afryki wyprodukowano około 40 tysięcy ton złota, co stanowi jedną czwartą ilości tego kruszcu znajdującego się w posiadaniu ludzkości.
Warunki produkcji złota w Republice Południowej Afryki są bardzo trudne – powierzchniowe złoża zostały wyeksploatowane, więc konieczne jest drążenie na dużych głębokościach. Niektóre kopalnie operują nawet na głębokości 4 km, gdzie panuje temperatura 60 stopni Celsjusza. Ma to istotny wpływ na koszty produkcji, które należą tam do najwyższych na świecie.
Ponadto w ostatnich latach przez południowoafrykański sektor wydobywczy przetaczały się liczne konflikty pracownicze, na czym ucierpieli nie tylko producenci złota lecz również platyny. Zniechęca to inwestorów, którzy redukują zaangażowanie kapitałowe. Niedoinwestowane kopalnie ulegają degradacji, infrastruktura jest coraz starsza, nie prowadzi się wystarczających prac w zakresie poszukiwania nowych złóż złota.
Jak na wieloletniego lidera w produkcji złota to stosunkowo mało zgromadzono go w rezerwach walutowych. Obecnie w banku centralnym Republiki Południowej Afryki znajduje się 125 ton złota, którego wartość stanowi około 10 proc. rezerw walutowych. Dla porównania polskie skromne rezerwy złota wynoszą blisko 103 tony.
Legendarna moneta
Emisję Krugerranda rozpoczął rząd Apartheidu w 1967 roku aby promować południowoafrykańskie złoto, kiedy standard złota z Bretton Woods chylił się ku upadkowi. Cel został w pełni osiągnięty - dziś Krugerrand jest najbardziej popularną, najlepiej rozpoznawalną i najchętniej kupowaną monetą na świecie. Jest ona wykonana z 22 karatowego złota (próba 0,916). Domieszka miedzi w stopie powoduje, że jest ona bardziej twarda, odporna na zarysowanie i ścieranie niż czysty kruszec. Początkowo bito monety jednouncjowe lecz od 1980 roku w obiegu są również monety o wadze 1/2, 1/4 i 1/10 uncji, co otwiera dostęp do inwestycji w złoto dla mniej zamożnych osób.
Największy Krugerrand zawiera dokładnie jedną uncję (31,1035 g) czystego złota, stąd jego rzeczywista waga jest większa i wynosi 1,09 uncji, czyli 33,930 g.
Krugerrandy nie posiadają nominału jednak są prawnym środkiem płatniczym w Republice Południowej Afryki a ich wartość jest określana na podstawie zawartego w nich złota.
Awers monety przedstawia popiersie Paula Krugera, pierwszego prezydenta Republiki Południowej Afryki wybranego w 1883 roku. Natomiast na rewersie znajduje się południowoafrykańska odmiana gazeli springbok, która potrafi biegać z prędkością 80 km/h i skakać na odległość 10 metrów.
Krugerrandy są produkowane w wersji bulionowej, a ich cena jest ściśle powiązana z notowaniami złota oraz wersji specjalnej (proof), charakteryzującej się wyższą jakością wykonania. Te pierwsze mają zastosowanie, jako inwestycja w złoto. Monety typu proof posiadają również wartość kolekcjonerską. Umieszczone są w eleganckich opakowaniach i zawierają certyfikat autentyczności. Ich emisje są limitowane i bywają często związane z ważnymi rocznicami lub wydarzeniami. Ceny monet typu proof są wyższe niż monet bulionowych. Zależą one od roku produkcji, wielkości emisji a także od okazji, z jakiej zostały wybite. Na przykład Krugerrand z 2013 roku wybity w 60. rocznicę koronacji królowej Elżbiety II kosztuje w sklepie internetowym 2.995 USD. Można też kupić inne tego rodzaju monety po znacznie niższych cenach, od 1600 dolarów wzwyż. Dla porównania Krugerrand wybity jako moneta bulionowa kosztuje około 1.400 USD.
Pomysł z uruchomieniem emisji Krugerranda był trafiony. W czasach współczesnych Krugerrand był pierwszym legalnym środkiem płatniczym a jednocześnie dobrze promował złoto z Republiki Południowej Afryki. Pomimo utraty pozycji lidera w produkcji złota, kraj ten jest dalej pozytywnie kojarzony z tym kruszcem dzięki tej nadzwyczajnej monecie. Dziś w obiegu na całym świecie znajduje się 48 milionów uncji złota w postaci Krugerrandów. Trudno byłoby znaleźć kolekcjonera, nie posiadającego w zbiorach tej nadzwyczajnej monety. 