Obecnie na świecie działa około 10 tysięcy funduszy hedgingowych z aktywami rzędu 1 bln dolarów. Przewiduje się, że za dwa lata ich ilość może wzrosnąć nawet o 50 %. Segment europejskich funduszy hedgingowych rozwijał się najszybciej, osiągając kapitał stanowiący 1/5 całości zarządzanego ogólnoświatowego kapitału tych podmiotów.
Jak funkcjonują fundusze hedgingowe
Często dyskutowanym problemem jest ryzyko funkcjonowania funduszy hedgingowych. Reprezentują one grupę inwestycji wysoce spekulacyjnych, częstokroć niczym nie zabezpieczonych. Wysoki poziom lewarowania, stosowanie krótkiej sprzedaży czy instrumentów pochodnych może implikować zwiększony poziom ryzyka tak skonstruowanego portfela. Sprawozdania finansowe funduszy nie podlegają obowiązkowi audytu. Brak rejestracji i nadzoru ze strony organów państwowych, jednolitych zasad wyceny aktywów i obowiązków informacyjnych powoduje, że działalność tych podmiotów nie jest wystarczająco transparentna. Dotychczas, zarządzający funduszy hedgingowych nie podlegali żadnym obowiązkom rejestracyjnym ani weryfikacji ich wiedzy czy etyki zawodowej (ostatnie regulacje w USA nakładają obowiązek rejestracji zarządzających – p. dalej). Fundusze hedgingowe uważane często, jako instytucje finansowe charakterystyczne dla krajów typu offshore o liberalnych regulacjach i niskich podatkach są najczęściej zarządzane z renomowanych centrów finansowych. Większość europejskich funduszy hedgingowych jest zarządzana z Londynu.
Podmioty te mogą przyczynić się do zwiększenia płynności rynku, gdyż zarządzający tych funduszy mają większą skłonność do wkładania kapitału w ryzykowny i zmienny rynek, przez co absorbują skoki rynkowe. Fundusze te mogą także przyczyniać się do uaktywnienia się spekulantów, skłonnych do przejęcia ryzyka, co determinuje wzrost obrotów na rynkach pozagiełdowych, jak też rynku instrumentów pochodnych a tym samym podziału ryzyka rynkowego na większą ilość uczestników.
Ogromna ilość strategii daje wyniki nieskorelowane lub ujemnie skorelowane z tradycyjnymi instrumentami finansowymi. Wzbogacenie portfela inwestycji tradycyjnych inwestycjami w fundusze hedgingowe daje szereg korzyści wynikających z dywersyfikacji. Badania empiryczne wykazały, że najbardziej pożądany profil zysku i ryzyka posiada portfel, w którym 50 proc. stanowią udziały funduszy hedgingowych.
Menadżerowie funduszy hedgingowych, koncentrując się na zarządzaniu inwestycjami, najczęściej stosują outsourcing czynności pomocniczych do firm zewnętrznych - administratorów funduszy. Administratorzy świadczą różne usługi, łącznie z wyceną tytułów uczestnictwa, doradztwem prawnym, raportowaniem i obsługą klientów.
Zawieranie transakcji wymaga również wsparcia operacyjnego, brokerskiego, i usług finansowych ze strony banków czy domów maklerskich oferujących profesjonalne usługi (prime brokers). Instytucje te zapewniają platformy transakcyjne, zarządzanie ryzykiem, realizacje i rozliczenie transakcji. Inne usługi to prowadzenie depozytu aktywów, udostępnianie analiz finansowych, doradztwo i pozyskiwanie klientów. Czasami aktywa funduszy hedgingowych są deponowane w specjalistycznych bankach świadczących usługi depozytowe (custodian bank). Dla inwestujących w funduszach hedgingowych stanowi to lepsze zabezpieczenie ich aktywów, w porównaniu z instytucją prime broker.
Strategie inwestycyjne
- krótkiej sprzedaży,
- lewarowaniu,
- arbitrażu,
- instrumentach pochodnych,
- wykorzystywaniu zdarzeń nadzwyczajnych (fuzje, przejęcia, wykup akcji, zyski lub straty nadzwyczajne, bankructwa),
- inwestowaniu w spółki z problemami finansowymi,
- inwestowaniu w trudne wierzytelności,
- analizie globalnych trendów ekonomicznych,
- wykorzystywaniu potencjału rynków wschodzących.
I.1. Equity market neutral (Neutralny rynek akcji)
Zarządzający inwestuje podobną ilość kapitału w długą i krótką pozycję w udziałowych papierach wartościowych (akcje), z niską ekspozycją na ryzyko jednej z pozycji: +/- 20%. Długie pozycje są zajmowane w papierach, dla których jest oczekiwany wzrost, a krótkie w papierach, dla których oczekiwany jest spadek wartości. Często przy podejmowaniu decyzji bierze pod uwagę dane fundamentalne spółki i jej przewidywany rozwój. Z powodu niskiej ekspozycji wynik jest w znacznym stopniu uniezależniony od zmian rynkowych.
I.2. Event Driven (Wykorzystanie zdarzeń nadzwyczajnych)
Zarządzający inwestuje w papiery wartościowe spółek, w stosunku do których spodziewa się zmiany ceny w krótkim czasie, spowodowanej wydarzeniem nadzwyczajnym, np. bankructwem, restrukturyzacją, fuzją, przejęciem, wykupem akcji, zmianą ratingu spółki lub nadzwyczajnych wyników finansowych. W ramach tej podgrupy występują trzy strategie.
I.2.1. Distressed Securities (Inwestycje w papiery wartościowe spółek w trakcie procesu restrukturyzacji finansowej).
Zarządzający zajmuje długą lub krótką pozycję w obligacjach lub/i akcjach spółek, zagrożonych bankructwem. Z powodu trudnej sytuacji, zarządzający może nabywać papiery wartościowe tych spółek z dużym dyskontem. Jeżeli spółka przetrwa kryzys i zacznie się rozwijać, wzrośnie wartość jej akcji. Również zyskowne może okazać się nabycie nie podporządkowanego długu bankrutującej spółki po cenie niższej, niż jej wartość likwidacyjna. Inna strategia polega na zajmowaniu krótkich pozycji w akcjach spółek w trudnej sytuacji finansowej. W przypadku dalszego pogorszenia się sytuacji takiej spółki i w efekcie spadku cen akcji wynik krótkiej sprzedaży będzie stanowić zysk funduszu. Inna strategia to jednoczesne kupowanie trudnego długu i krótka sprzedaż akcji spółki. Cena takiego długu jest zazwyczaj zaniżona. Można więc osiągnąć zysk bez względu na zmianę sytuacji finansowej spółki. Jeżeli sytuacja spółki ulegnie poprawie to wzrosną ceny jej długu i akcji. W efekcie zostanie osiągnięty zysk z odsetek na depozycie z krótkiej sprzedaży oraz długu. Jeżeli pozycja finansowa spółki pogorszy się, to wartość akcji spadnie bardziej, niż długu, ponieważ ma on większy priorytet w procesie upadłościowym.
I.2.2. Merger Arbitrage (Arbitraż fuzji i przejęć)
Zarządzający inwestuje w spółki, które ogłosiły lub, dla których jest przewidywana fuzja. Typowa inwestycja to zajęcie długiej pozycji w akcjach spółki przejmowanej i krótkiej - w akcjach spółki przejmującej.
I.2.3. Special Situations (Wykorzystanie sytuacji specjalnych)
Zarządzający zajmuje długie i krótkie pozycje w akcjach i obligacjach spółek, aby wykorzystać przewidywane sytuacje nadzwyczajne, np. wykup akcji lub obligacji, zmiana ratingu, restrukturyzacja czy zyski/straty nadzwyczajne.
I.3. Market Neutral Arbitrage (Arbitraż rynku neutralnego)
Zarządzający wykorzystuje nieefektywność rynku przez zajmowanie długich i krótkich pozycji. Przez dobieranie parami długich i krótkich pozycji, ryzyko rynkowe jest znacznie zredukowane, co ma wpływ na ryzyko portfela, który jest nisko skorelowany z rynkiem i posiada niski współczynnik beta. Do tej podgrupy zakwalifikowano następujące strategie:
I.3.1. Convertible arbitrage (Arbitraż zamiennych papierów wartościowych)
Zarządzający kupuje obligacje zamienne na akcje i dokonuje krótkiej sprzedaży akcji tej spółki o podobnej wartości, licząc na różnice wyceny opcji wymiany. Ta strategia jest silnie uzależniona od zmienności rynku, będącej ważnym czynnikiem wyceny opcji. Dodatkowymi przychodami funduszu są odsetki od obligacji.
I.3.2. Fixed Income Arbitrage (Arbitraż papierów wartościowych o stałym dochodzie)
Zarządzający zajmuje przeciwstawne pozycje w papierach o stałym dochodzie, jakimi są obligacje i instrumentach pochodnych na te papiery (kontraktach terminowych). Zysk tej strategii wynika z różnic w wycenie tych instrumentów.
I.3.3. Statistical Arbitrage (Arbitraż statystyczny)
Zarządzający używa metod statystycznych, aby określić aktualną relację wartości różnych papierów wartościowych do średnich historycznych. Jeżeli różnica odchyleń standardowych ich wartości rynkowych jest znaczna to istnieje szansa realizacji zyskownego arbitrażu. Przykładem takiej strategii może być zajęcie przeciwstawnych pozycji w akcjach dwóch firm tej samej branży. Jej wadą jest brak pewności, że historyczne relacje cen będą mieć odniesienie w przyszłości.
II. Long/short equity group (Grupa strategii długich i krótkich pozycji w akcjach)
II.1. Agressive Growth (Spółki silnie wzrostowe)
Zarządzający inwestuje w spółki, dla których przewiduje duży przyrost zysku na akcję. Może brać on pod uwagę czynniki fundamentalne lub inwestować w akcje na bazie analizy technicznej. Zarządzający stosujący tą strategię generalnie pomija krótką sprzedaż, zwykle zajmując długie pozycje.
II.2. Opportunistic (Wykorzystanie okazji inwestycyjnych)
Podejście zarządzającego do inwestycji zmienia się cały czas, tak aby jak najlepiej wykorzystać nadarzające się okazje na rynku. W efekcie charakterystyka portfela, jak klasa aktywów, rynek itp. ulegają ciągłym zmianom.
II.3. Short Selling (Krótka sprzedaż)
Zarządzający zarządza krótką pozycją netto swego portfela, utrzymując znacznie większą wartość pozycji krótkich, niż pozycji długich. Krótkie pozycje są zajmowane w papierach wartościowych, dla których oczekiwany jest przewiduje spadek ich wartości. Zajmowanie krótkiej pozycji polega na pożyczaniu papierów wartościowych od brokera i natychmiastowej odsprzedaży na rynku. Zamknięcie pozycji polega na zakupie tych papierów na rynku i oddaniu ich brokerowi. Jeżeli cena papierów wartościowych spadła to zarządzający osiąga zysk równy różnicy między ceną sprzedaży i ceną nabycia papierów wartościowych. Konsekwentnie, jeżeli cena papierów wartościowych wzrośnie, zarządzający ponosi stratę stanowiącą różnicę miedzy ceną kupna i sprzedaży. Krótka sprzedaż jest stosowana dla papierów wartościowych uważanych za przewartościowane.
II.4. Value (Wartość wewnętrzna)
Dobór akcji jest przeprowadzany według kryterium relacji ich ceny do wartości wewnętrznej firmy. Zarządzający zajmuje długą pozycję w akcjach, które uważa za niedowartościowane i krótką pozycję w akcjach przewartościowanych.
III. Directional Trading Group (Grupa strategii ukierunkowanych)
III.1. Futures (Kontrakty terminowe)
Zarządzający zajmuje różne pozycje w kontraktach terminowych i opcjach na międzynarodowych rynkach towarowych, walutowych i stóp procentowych. Różne modele podejmowania decyzji inwestycyjnych pozwalają na identyfikację sygnałów kupna i sprzedaży. Są one oparte na własnej ocenie sytuacji lub stosowaniu modeli ilościowych, polegających na analizie trendów krótkoterminowych, średnioterminowych i długoterminowych na podstawie historycznych cen i zależności między notowaniami instrumentów pochodnych.
III.2. Macro (Wykorzystanie trendów makroekonomicznych)
Zarządzający konstruuje portfel oparty na ocenie globalnych trendów ekonomicznych, uwzględniając takie czynniki, jak stopy procentowe, politykę ekonomiczną, inflację itp. Zamiast skupiać się na pojedynczych spółkach, zarządzający poszukuje możliwości osiągnięcia zysku wynikającego ze zmian cen określonej klasy aktywów.
III.3. Market Timing (Wykorzystanie trendów rynkowych)
Zarządzający wykorzystuje krótkoterminowe ruchy na różnych rynkach lub ich segmentach i w zależności od tego przesuwa kapitał z jednego segmentu do drugiego, aby osiągnąć zysk lub uniknąć straty.
IV. Specialty Strategies Group (Grupa strategii specjalnych)
IV.1. Emmerging Markets (Rynki wschodzące)
Zarządzający inwestuje w papiery wartościowe emitowane przez firmy i państwa z niżej rozwiniętymi systemami ekonomicznymi (mierzonymi PKB). Przykład Ameryka Południowa, Azja, Bliski Wschód, Europa Wschodnia.
IV.2. Income (Spółki osiągające aktualnie dochody)
Zarządzający inwestuje w papiery wartościowe, kierując się w przede wszystkim aktualnymi zyskami spółek.
IV.3. Multi Strategy (Stosowanie wielu strategii)
Zarządzający stosuje kilka rodzajów strategii jednocześnie. Względny udział danej strategii może się zmieniać cały czas. Każda strategia odgrywa znaczącą rolę w konstrukcji portfela.
W ostatnich latach daje się zauważyć zainteresowanie funduszy hedgingowych nowymi obszarami inwestycji alternatywnych. Szczególnym powodzeniem cieszą się następujące sektory: (i) Energetyka, (ii) Private equity, (iii) Nieruchomości, (iv) Finansowanie sektora średnich przedsiębiorstw, (v) inwestycje w fundusze notowane na giełdach, (vi) derywaty kredytowe.
Ilość funduszy specjalizujących się w inwestycjach na rynku energetycznym wzrasta z każdym rokiem. Inwestycje te, oprócz określonych instrumentów finansowych, jak kontraktów, spreadów opcyjnych i swapów opiewających na ropę naftową, lub energię, obejmują bezpośrednie finansowanie budowy elektrowni i rurociągów naftowych. Oprócz takich czynników, jak wprowadzanie limitów wydobycia ropy naftowej, konfliktów międzynarodowych, rebelii, fali terroryzmu, wzrastającego zużycia surowców, spekulacje funduszy na derywatach na ropę naftową były i są jednym z ważnych czynników determinujących wzrost jej cen na rynkach światowych.
Również dobre wyniki uzyskują fundusze hedgingowe w bieżącym roku.
Nadzór i regulacje
Obecnie w Unii Europejskiej nie ma odrębnych regulacji adresowanych do funduszy hedgingowych. Natomiast działalność funduszy powierniczych podlega prawu dotyczącemu instytucji zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (Undertakings for Collective Investment in Transferable Securities, „UCITS”). Regulacje Komisji Europejskiej dotyczące tych podmiotów są oparte na dyrektywach określanych mianem „UCITS III”. Obejmują one dwie dyrektywy: (i) 2001/107/EC dotycząca działalności spółek zarządzających (Management Company Directive), (ii) 2001/108/EC dotycząca inwestycji w zbywalne papiery wartościowe (Product Directive). Regulacje UCITS III dotyczą funduszy inwestycyjnych skierowanych do inwestorów detalicznych. Korzystają one z paszportu europejskiego, który pozwala im korzystać z raz uzyskanej autoryzacji w którymkolwiek państwie Wspólnoty i oferować produkty na terenie wszystkich państw „25-tki”. Ryzyko inwestorów detalicznych jest tu ograniczone ze względu na precyzyjnie określone przepisy dotyczące polityki inwestycyjnej, wymogów kapitałowych, przechowywania aktywów i niezależnego depozytariusza. Oprócz tego, działalność funduszy powierniczych podlega regulacjom określonym w następujących dyrektywach: 2004/39/EC dotycząca rynków i instrumentów finansowych (Markets in Financial Instruments Directive „MIFID”), 2003/71/EC dotycząca prospektu emisyjnego publikowanego w związku z ofertą publiczną lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych (Prospectus Directive) oraz 2003/6/EC dotycząca wykorzystywania informacji poufnych i manipulacji na rynku (Market Abuse Directive).
W UCITS III wprowadzono pewne złagodzenia polityki inwestycyjnej w stosunku do poprzednich przepisów (Dyrektywa 1985/611/EEC). Na przykład dopuszcza się większy udział instrumentów pochodnych i lewarowania, co stwarza pewne możliwości wykorzystania przez fundusze hedgingowe. Istnieją więc przesłanki, aby dostosować obecne regulacje europejskie, w szczególności przepisy dotyczące UCITS do natury funduszy hedgingowych.
Nie czekając na decyzje urzędników z Brukseli, takie państwa, jak: Luksemburg, Niemcy, Francja Włochy, Irlandia i Hiszpania wprowadziły własne regulacje dotyczące funkcjonowania funduszy hedgingowych oraz „funduszy funduszy” hedgingowych. Przykładem tego mogę być przepisy, dotyczące instytucji stosujących alternatywne formy inwestowania, zawarte w II rozdziale rozporządzenia 2002/80 luksemburskiego organu nadzoru nad rynkiem usług finansowych (Commission de Surveillance du Secteur Financier, „CSSF”). Fundusze hedgingowe na terenie Księstwa Luksemburga mogą przyjmować następujące formy prawne:
- Société d’Investissement à Capital Variable (“SICAV”), z kapitałem zmiennym lub
- Société d’Investissement à Capital Fixe (“SICAF”), z kapitałem stałym lub
- Fonds Commun de Placement (’’FCP’’), obejmujący pulę aktywów, zarządzaną przez, mającą siedzibę w Luksemburgu, firmę zarządzającą.
W Stanach Zjednoczonych tamtejszy organ nadzoru nad rynkiem kapitałowym (Securities and Exchange Commission, „SEC”) wprowadził od lutego br. regulacje nakładające obowiązek rejestracji osób zarządzających funduszami hedgingowymi. Osoby te będą podlegały przepisom Investment Advisers Act na równi ze wszystkimi zarządzającymi aktywami w USA. Autorzy tej inicjatywy wskazują na następujące korzyści wynikające z takiej rejestracji: (i) kontrola i weryfikacja wiedzy zarządzających, (ii) możliwość zbierania przez SEC pełnych informacji o działalności zarządzających, (iii) nałożenie na zarządzających obowiązku udostępniania inwestorom informacji dotyczących konfliktów interesów, (iv) określenie minimalnej wartości inwestycji bezpośredniej, od której zarządzający ma prawo pobierać prowizję od zysku.
Coraz częściej słyszy się głosy, iż regulacja działalności funduszy hedgingowych winna być wprowadzona i koordynowana na poziomie międzynarodowym, ze względu na ich globalny charakter. Można się spodziewać, że przyrost ilości inwestorów wymusi zmiany w tym sektorze, szczególnie w zakresie przejrzystości, raportowania, złagodzenia barier wejścia/wyjścia i dystrybucji.
Fundusze funduszy
Istotą konstrukcji portfela aktywów jest stosowanie dywersyfikacji aktywów wchodzących w skład takiego portfela. Dzięki temu strata poniesiona w jednej strategii, zostaje zrekompensowana zyskiem w innej strategii. Stąd, dywersyfikacja portfela aktywów daje wymierną korzyść w postaci ograniczenia jego zmienności. Jednak poprawne konstruowanie zdywersyfikowanego portfela zawierającego udziały w kilku funduszach hedgingowych jest niezwykle trudne. Pojawia się bowiem szereg problemów takich, jak mi.in. konieczność dokonywania analizy wyników finansowych wielu funduszy o różnych strategiach i lokalizacji, stosowanych barierach wejścia i wyjścia i wreszcie - bariera szeroko rozumianej ich dostępności. Rozwiązanie przynosi inwestycja w fundusze, których aktywami są inne fundusze. Takie wehikuły inwestycyjne są określane mianem „fundusz funduszy”. Konstrukcja portfela „funduszu funduszy” nie sprowadza się tylko do matematycznej alokacji aktywów na pewną ilość pojedynczych funduszy, co określa się mianem „dywersyfikacji naiwnej”. Nowoczesne metody dywersyfikacji są oparte na modelu Markowitz’a. Dobór aktywów odbywa się z uwzględnieniem następujących czynników: stopa zwrotu, ryzyko mierzone zmiennością stóp zwrotu oraz współczynniki korelacji pomiędzy poszczególnymi aktywami. Im niższa korelacja wyników składników portfela, tym korzyści z dywersyfikacji, a więc ryzyka tak skonstruowanego funduszu, są wyższe, bez znaczącego wpływu na jego stopę zwrotu. Praktyka pokazała również, że spadek zmienności portfela (ryzyka) jest najbardziej widoczny w zakresie do 10 - 15 składników. Przy większych ilościach składników spadek ryzyka jest coraz mniej znaczący. Fundusze, wchodzące w skład funduszy funduszy mogą różnić się stosowanymi przez siebie strategiami inwestycyjnymi, sektorami działalności, wielkością aktywów czy też pochodzeniem geograficznym.
-
Polityka inwestycyjna
Dążenie do osiągnięcia absolutnie najwyższego zysku. Ustalane są wewnętrzne limity pojemności.
-
Strategie inwestycyjne
Wysoce aktywne zarządzanie aktywami. Inwestycje są dokonywane na wielu rynkach i w różnorodne instrumenty finansowe. Szerokie spektrum technik inwestycyjnych, stosowanie krótkiej sprzedaży, lewarowania i instrumentów pochodnych. W portfelach funduszy hedgingowych znajdują się także aktywa inne, niż instrumenty tradycyjne.
-
Zyski z inwestycji
Niska korelacja z rynkiem inwestycji tradycyjnych. Możliwość osiągnięcia zysków w okresie bessy na rynku akcji i obligacji, w czasie kryzysów ekonomicznych i politycznych, czy zdarzeń nadzwyczajnych. Krótka sprzedaż (short selling) oraz stosowanie instrumentów pochodnych pozwalają na osiąganie zysków w czasie bessy na rynku inwestycji tradycyjnych.
-
Podział zysków
Najczęściej zarządzający pobierają 1-2 proc. wartości aktywów za zarządzanie oraz 20 proc. prowizji za uzyskane wyniki.
-
Lokalizacja
Najczęściej są to centra finansowe zlokalizowane w krajach o liberalnym prawie podatkowym, określane mianem offshore lub tax heaven.
-
Zarządzający
Wiele funduszy hedgingowych zatrudnia wysokiej klasy, wysoce utalentowanych zarządzających aktywami. Sami są zaangażowani finansowo w zarządzane przez nich fundusze, a ponadto pobierają prowizję od zysku.
-
Inwestorzy
Podmioty instytucjonalne oraz osoby fizyczne z zasobnymi portfelami.
-
Regulacje prawne
Minimalna ilość regulacji, szczególnie ze względu na lokalizację w krajach o liberalnym nadzorze nad sektorem finansowym. Niektóre państwa wprowadzają swoje regulacje.
-
Publikacja informacji
Brak lub ograniczona.