Obligacje to dłużne papiery wartościowe emitowane w serii, gdzie emitent zobowiązuje się wobec obligatariuszy do zwrotu pożyczonej sumy oraz świadczeń dodatkowych. Zazwyczaj są nimi odsetki lub dyskonto przy emisji.
Emitenci obligacji
Obligacje mogą emitować:
(i) przedsiębiorstwa działające w formie spółek akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek komandytowo-akcyjnych (obligacje korporacyjne);
(ii) jednostki samorządu terytorialnego (obligacje komunalne);
(iii) banki (obligacje bankowe);
(iv) Skarb Państwa (obligacje skarbowe);
(v) inne podmioty, którym zezwala prawo.
Obligacje korporacyjne
Obligacje korporacyjne stanowią godne uwagi instrumenty finansowe, dające alternatywne, wobec innych instrumentów finansowych, możliwości zarabiania na rynku kapitałowym. Bywa, że oprocentowanie obligacji korporacyjnych jest o kilka a nawet kilkanaście punktów procentowych wyższe, niż obligacji skarbowych czy lokat bankowych.
Podejmując decyzję o ulokowaniu oszczędności w instrumenty, gdzie oferujący obiecuje nadzwyczaj wysokie zyski, należy jednak zachować rozwagę i rozsądek. Jeżeli emitent potrzebuje pilnie kapitału, wówczas jest skłonny zaoferować atrakcyjne oprocentowanie. Gdy pozyskany kapitał będzie właściwie spożytkowany, wówczas ryzyko inwestycyjne jest niewielkie. Jednakże wysokimi odsetkami może kusić również firma, która znajduje się w trudnej sytuacji, mając nadzieję, że pozyskane z emisji środki pozwolą jej „chwycić oddech”. Należy zadać sobie pytanie, czy taka firma przetrwa? W interesie kupującego obligacje leży więc uzyskanie jak najwięcej informacji o emitencie. Niestety jest to trudne zadanie w przypadku spółek nienotowanych na giełdzie i niepublicznych emisji obligacji. Jeżeli akcje spółki są notowane na giełdzie, każdy ma dostęp do informacji o jej kondycji i może ocenić ryzyko inwestycji w obligacje. Wprawdzie w przypadku bankructwa emitenta obligatariusze mają pierwszeństwo przed akcjonariuszami przy podziale majątku lecz nie ma pewności, czy pozostała masa majątkowa, po zaspokojeniu zobowiązań mających ustawowe pierwszeństwo, wystarczy dla odzyskania zainwestowanego kapitału oraz odsetek. Wśród wierzycieli może znajdować się bank, który zabezpieczył kredyt na majątku emitenta, a wówczas jego roszczenia będą zaspokojone przed roszczeniami posiadaczy obligacji niezabezpieczonych.
Rynek Catalyst
Dobrym rozwiązaniem jest inwestowanie w obligacje notowane w segmencie detalicznym rynku Catalyst organizowanym przez Giełdę Papierów Wartościowych. Zgodnie z wymogami organizatora tego rynku, emitenci obligacji są zobowiązani do publicznego udostępniania sprawozdań finansowych a ponadto informowania na bieżąco o istotnych wydarzeniach w firmie, które mogłyby mieć wpływ na jej zdolność do wywiązania się z zobowiązań. Aby inwestować na rynku publicznym wystarczy posiadać rachunek inwestycyjny w domu maklerskim. Na Catalyst są notowane obligacje przedsiębiorstw, banków spółdzielczych, jednostek samorządu terytorialnego i Skarbu Państwa a rozliczenia transakcji są przeprowadzane przez KDPW, co zapewnia ich sprawność i bezpieczeństwo.
Jak zmniejszyć ryzyko?
Najbezpieczniej inwestować w obligacje zabezpieczone, tzn. takie, dla których ustanowiono hipotekę na majątku emitenta lub istnieje poręczenie podmiotu trzeciego. Przy dużych emisjach może być powołany bank reprezentant, który będzie dbać o interesy obligatariuszy. Chociaż nie otrzymamy tak atrakcyjnego oprocentowania, jak w przypadku obligacji niezabezpieczonych, to jednak takie rozwiązanie jest optymalne.
Należy zdawać sobie sprawę, że w przypadku, gdy planujemy inwestycję w obligacje o oprocentowaniu stałym i zamierzamy sprzedać je przed ich datą wygaśnięcia, jesteśmy narażeni na ryzyko zmiany stóp procentowych. Jeżeli Rada Polityki Pieniężnej podniesie stopy procentowe, wówczas cena obligacji spadnie, co zmniejszy rentowność inwestycji.
Problem wyboru właściwych i bezpiecznych obligacji można powierzyć zarządzającym funduszami inwestycyjnymi. Dysponują oni odpowiednią wiedzą, informacjami o emitencie oraz narzędziami analitycznymi. Mogą też zawierać transakcje na korzystniejszych warunkach niż inwestor indywidualny. Jednak błędem byłoby mniemanie, że inwestycje w fundusze inwestycyjne działające na rynku dłużnych papierów wartościowych są pozbawione ryzyka.
Należy więc dokładnie przestudiować prospekt emisyjny i statut funduszu, aby poznać jego politykę inwestycyjną. Na rynku istnieją różne fundusze obligacji, a różnica pomiędzy nimi polega m.in. na długości okresu zapadalności obligacji, jakie są dobierane do portfela inwestycyjnego. Im „dłuższe’ obligacje, tym większa potencjalna zmienność wartości jednostek uczestnictwa, co przekłada się na wzrost ryzyka inwestycyjnego. Podwyżka rynkowych stóp procentowych w przypadku funduszy lokujących w obligacje długoterminowe, spowoduje większy spadek wartości aktywów niż w przypadku funduszy inwestujących w obligacje o krótszych terminach wykupu. Jednak posiadacze jednostek uczestnictwa funduszy z obligacjami „dłuższymi” zarobią więcej, gdy stopy procentowe spadną.
Fundusze inwestycyjne obligacji
Wybierając fundusz obligacji należy również sprawdzić i porównać z innymi dotychczasowe jego wyniki oraz koszty, jakimi są obciążani inwestorzy. Nie bez znaczenia są też umiejętności zarządzających oraz reputacja podmiotu zarządzającego funduszem.
Jak widać, inwestowanie w obligacje korporacyjne lub fundusze dłużnych instrumentów finansowych może być skutecznym sposobem dla pomnażania kapitału a polski rynek finansowy daje ku temu wiele sposobności.