Produkty strukturyzowane

W ostatnich latach zawrotną karierę robią produkty strukturyzowane, emitowane zazwyczaj przez banki. Jest to grupa alternatywnych instrumentów finansowych stwarzających możliwości osiągania zysków - inne niż tradycyjne inwestycje.

W poszukiwaniu alternatywnych inwestycji

Wyniki inwestycyjne produktów strukturyzowanych są uzależnione od cen tradycyjnych aktywów, jak: akcje, obligacje, kursy walutowe, towary, surowce, koszyki aktywów i indeksy. Stanowią one grupę inwestycji alternatywnych, których zachowanie może odbiegać od sytuacji na rynku inwestycji akcji bądź obligacji. Stąd pozwalają one na dywersyfikację portfela aktywów tradycyjnych, jak akcje, obligacje, depozyty gotówkowe. Produkty strukturyzowane nadają się doskonale dla dywersyfikacji portfela. Poprzez ich nabycie uzyskuje się pośrednio dostęp do instrumentów i strategii inwestycyjnych, które są normalnie niedostępne dla indywidualnych inwestorów lub wymagają dużej wiedzy i doświadczenia inwestycyjnego. Instytucje finansowe, będące emitentami produktów strukturyzowanych prześcigają się obecnie w tworzeniu coraz bardziej wyrafinowanych instrumentów opartych nawet na kilkunastu aktywach bazowych. Takimi aktywami mogą być instrumenty rynku giełdowego (akcje, obligacje), towary (złoto, miedź), miary wielkości ekonomicznych, jak stopy procentowe, indeksy.

Sedno produktów strukturyzowanych

Produkty strukturyzowane, jako alternatywa inwestycyjna, mogą występować w postaci inwestycyjnych lokat bankowych, obligacji strukturyzowanych i tytułów uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych z ochroną kapitału. Aby zrozumieć istotę funkcjonowania produktu strukturyzowanego zapewniającego zwrot całości zainwestowanego kapitału z możliwością osiągania zysków prześledźmy najprostszy tego rodzajuinstrument będący syntezą obligacji zerokuponowej oraz opcji. Przyjmujemy, że za kwotę 10.000 złotych kupujemy obligację zerokuponową po aktualnej cenie rynkowej 9.500 złotych, a za pozostałe 500 złotych, opcję call na WIG20, licząc na hossę na giełdzie. Terminy zapadalności obligacji i opcji winny być zbieżne. Wartość opcji będzie zależeć od wartości WIG20. Jeżeli notowania spółek giełdowych obniżą się, opcja będzie bezwartościowa i odwrotnie – wzrost WIG20 spowoduje, że opcja będzie posiadała wartość, stanowiącą różnicę między aktualną wartością WIG20 a ceną wykonania opcji. Te dwa scenariusze mają bezpośredni wpływ na przychód z produktu strukturyzowanego. W pierwszym - inwestor otrzymuje kwotę równą wartości nominalnej obligacji 10.000 zł, stanowiącą jego początkowy wkład. W drugim, bardziej pomyślnym scenariuszu do wartości nominalnej obligacji jest doliczany przychód z opcji, który w zależności od sytuacji na rynku giełdowym może być bardzo wysoki. Gwarancję otrzymania zwrotu całości kapitału zapewnia tu obligacja zerokuponowa, natomiast potencjał wzrostowy wartości inwestycji daje opcja.
W praktyce należy liczyć się z partycypowaniem emitenta takiego produktu strukturyzowanego w przychodach z opcji, co pomniejszy zyski z inwestycji. Instrument taki można skonstruować samodzielnie, nie dzieląc się z bankiem zyskami, lecz ponosząc jedynie koszty prowizji maklerskich. Jednak, aby tak stworzony wehikuł był efektywny należałoby zainwestować co najmniej 20 tys. złotych. Nie wszystkie produkty strukturyzowane zapewniają pełną ochronę kapitału. Nagrodą za to może być podwyższony, nawet powyżej 100 proc., udział inwestora w ewentualnych przychodach z aktywa bazowego - produkty typu accelerated trackers. Instrument taki może gwarantować zwrot pewnej części kapitału początkowego z możliwością otrzymania przychodów wyższych, niż 100 proc. zysków po osiągnięciu ustalonego pułapu ceny aktywa bazowego.

Korzyści

Inwestycje w produkty strukturyzowane daję szereg korzyści. Inwestujący pośrednio uczestniczą pośrednio w szeroko rozumianym światowym rynku finansowym i towarowym. Dostęp do szerokiej klasy aktywów zwiększa potencjał osiągania zysków. Niska korelacja z rynkiem inwestycji tradycyjnych, jakimi są akcje, obligacje, lokaty bankowe, czy fundusze inwestycyjne oparte na tych instrumentach, pozwala na ograniczenie a nawet uniknięcie strat w przypadku pogorszenia koniunktury giełdowej. Wzbogacenie portfela aktywów tradycyjnych produktami strukturyzowanymi nadaje mu nową jakość. W efekcie sytuacja jego posiadacza stać się może niezależna od koniunktury na rynku finansowym. Są one szyte ma miarę oczekiwań i skłonności do ponoszenia ryzyka poszczególnych inwestorów. Charakter instrumentów podstawowych, jak akcji i obligacji może być niesatysfakcjonujący dla wielu.
Akcje dające możliwość osiągania dużych zysków wykazują się dużym ryzykiem inwestycyjnym i prawdopodobieństwo poniesienia straty jak też zysku teoretycznie jest takie samo. Obligacje natomiast są znacznie bezpieczniejsze (szczególnie skarbowe), jednak możliwość osiągania zysków jest ograniczona do wysokości kuponów oraz ewentualnej zmiany kursu. Rentowność polskich obligacji skarbowych niewiele przekracza 5 proc. stąd nie jest to produkt dla osób, które oczekują czegoś więcej od rynku.
Tą lukę wypełniają produkty strukturyzowane. Wiele osób jest w stanie zaakceptować wyższy poziom ryzyka, po to, aby mieć szansę na osiągnięcie ponadprzeciętnej stopy zwrotu z inwestycji. Ze względu na różne podejście każdego człowieka do inwestycji, są one adresowane do inwestorów akceptujących różne poziomy ryzyka. Na polskim rynku mamy do czynienia najczęściej z instrumentami strukturyzowanymi zapewniającymi, w najgorszym przypadku, zwrot wartości nominalnej zainwestowanego kapitału. Należy podkreślić, o czym często się zapomina, że gwarancja zwrotu zainwestowanego kapitału obowiązuje jedynie w dniu wygaśnięcia produktu. Stąd, jeżeli inwestor zechce „wyjść” z inwestycji przed datą zapadalności musi liczyć się z możliwością poniesienia, niejednokrotnie dużej straty i nie jest ona uzależniona od okresu, jaki pozostał do zapadalności produktu. Prospekty emisyjne nie precyzują dokładnie sposobu rozliczenia w takiej sytuacji, stąd emitent może wycenić niedokończoną inwestycję według uznanych przez siebie zasad, co może okazać się niekorzystne dla inwestora. Stąd inwestycję w produkt strukturyzowany należy traktować jako średnio lub długoterminową. Ze względu na dość długi horyzont inwestycyjny nie będą nimi zainteresowani inwestorzy aktywni. Chyba, że istnieje rynek, na którym te produkty są handlowane.

Czynniki ryzyka

  • Zmiany cen, poziomu lub stóp zwrotu aktywów podstawowych,
  • Zmiany kursów walut, w przypadku aktywów zagranicznych,
  • Zmiany stóp procentowych,
  • Niska płynność lub brak rynku,
  • Obniżenie ratingu kredytowego emitenta lub jego niewypłacalność,
  • Destabilizacja sytuacji politycznej,
  • Kryzys ekonomiczny,
  • Niekorzystne zmiany prawa.

Polski rynek produktów strukturyzowanych

Produkty strukturyzowane coraz pewniej zadomawiają się na polskim rynku. Prym w ich wprowadzaniu wiodą banki zagraniczne posiadające odpowiednie doświadczenie w tworzeniu tego rodzaju struktur. Istotną rolę w tworzeniu wielu produktów odgrywa międzynarodowa sieć oddziałów tych banków. Dotyczy to w szczególności produktów opartych na aktywach notowanych na różnych rynkach, jak indeksy giełdowe czy ceny towarów.
Przykładem jest „Magiczna Trójka”, 3-letnia obligacja strukturyzowana powiązana z rynkiem akcji, pieniężnym, towarowym oraz nieruchomości. Nad składem portfela inwestycyjnego pracowali specjaliści zatrudnieni w oddziałach Deutche Banku na świecie i w efekcie zbudowali trzy różne dobrze zdywersyfikowane portfele składające się z 10 aktywów, każdy o innym charakterze. Czego tam nie ma? Są tam amerykańskie indeksy DJ Euro STOXXSM50 i S&P500, japoński indeks Nikkei 225, kontrakty na miedź i aluminium na Londyńskiej Giełdzie Metali, kontrakty na ropę naftową zawarte na NYMEX, europejski indeks nieruchomości, niemiecki indeks rynku pieniężnego oraz indeks naszej giełdy - WIG20.
W dniu wykupu inwestor partycypuje w zyskach portfela, który uzyskał najwyższą stopę zwrotu. „Magiczna Trójka” jest pierwszą emisją obligacji strukturyzowanych na rynku polskim, notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych od 25 sierpnia 2006 roku. Dzięki płynności rynku inwestorzy będą mogli wyjść z inwestycji przed terminem zapadalności. Polski rynek giełdowy wzbogacił się o nowy produkt dostępny dla szerokiej rzeszy inwestorów ze względu na stosunkowo niski nominał. Nie bez znaczenia jest tu wysoka wiarygodność emitenta Deutche Bank AG, który posiada rating na poziomie AA- wg S&P oraz Fitch Ratings. Oprócz obligacji można także zainwestować w lokaty strukturalne emitowane przez banki w oparciu o prawo bankowe. Specjaliści banków oferują klientom profity płynące z najdynamiczniej rozwijających się gospodarek światowych, czy wzrostu cen surowców. Jak deklarują bankowcy, dają ona możliwość uzyskania zwrotu z inwestycji, na znacznie wyższym poziomie, niż oprocentowanie tradycyjnych lokat bankowych. Jednakże, gdyby oczekiwania co do wzrostu gospodarek czy surowców nie sprawdziły się, inwestor nie poniesie straty nominalnej zainwestowanej sumy, gdyż bank gwarantuje zwrot zainwestowanego kapitału. Może też dodać „na otarcie łez” 3 proc odsetek, w zależności od wyboru wariantu lokaty. Tu należy zaznaczyć, że gwarancja zwrotu 100 proc. kapitału, jak też odsetek dotyczy tylko dnia wykupu. Istnieją również produkty strukturyzowane, które niejako na przekór złemu losowi pozwalają zarabiać na rynkach spadkowych. Wbudowana opcja put powoduje uzyskiwanie przychodów przy spadku kursów aktywów bazowych.

Potrzebna rozwaga

Inwestycje w produkty strukturyzowane są ciekawą alternatywą inwestycyjną dla wielu inwestorów, pozwalających korzystać z braku korelacji z rynkiem inwestycji tradycyjnych. Dotychczas dostępne najczęściej dla osób o zasobnych portfelach posiadających indywidualnych doradców w pokojach oznaczonych napisem VIP. Dziś coraz częściej ze względu na niższe nominały mogą być nabywane przez inwestorów detalicznych. Inwestujący w instrumenty strukturyzowane oczekują wyższej, niż dają depozyty bankowe stopy zwrotu. Odbywa się to jednak kosztem ryzyka. Zdecydowana większość instrumentów zapewnia wprawdzie zwrot całości zainwestowanego kapitału, nie mniej należy sobie zdawać sprawę, że po kilku latach ta sama nominalnie kwota jest mniej warta, nie wspominając o utraconych możliwościach inwestycyjnych w inne aktywa oraz zablokowaniu środków na klika lat. Warunkiem sukcesu sprzedaży każdego towaru jest atrakcyjne opakowanie, które banki potrafią znakomicie wykonać. Aktywa podstawowe znajdujące się w koszyku mogą pochodzić z różnych, niejednokrotnie odległych krajów. Zastanówmy się jednak, co wiemy o gospodarce tych krajów poza entuzjastycznymi informacjami prasowymi.
Czy można być pewnym, że zawsze tamtejsze indeksy bądź ceny surowców będą rosły w przyszłości?. Nie należy zapominać, że wzrost portfela aktywów, na jakich jest oparty dany produkt strukturyzowany wynika z aprecjacji kursów cenowych między rozpoczęciem inwestycji oraz jest zakończeniem. Czas życia większości produktów trwa kilka lat. Nabywając produkt strukturyzowany można więc trafić na początek okresu spadkowego, który dla pechowców zakończyć się może akurat w momencie jego wygaśnięcia. Jeżeli jeszcze dorzucona jest do niego odpowiednią zachętę, która podziała na wyobraźnie ludzką to sukces murowany. Dlatego należy uważać, aby wobec prowadzonej promocji, nie ulec iluzji. Stąd inwestowanie w tego rodzaju instrumenty powinno być poprzedzone dokładnym zapoznaniem się z warunkami emisji a także przewidywanej sytuacji na rynku. Niejednokrotnie konstrukcja produktów strukturyzowanych jest skomplikowana i zrozumienie jej może wymagać specjalistycznej wiedzy. Aby zapobiec błędnej interpretacji skomplikowanych niejednokrotnie zapisów niezbędna jest pomoc doradcy finansowego. Podejmowanie decyzji na podstawie ulotek reklamowych, gdzie pisze się zazwyczaj o korzyściach może przynieść w przyszłości wiele rozczarowania i nieporozumień. Często nie zdajemy sobie sprawy ze skutków zapisu, że gwarancja zwrotu 100 proc. zainwestowanego kapitału jest ważna jedynie od dnia wygaśnięcia produktu. Przy wcześniejszym przedstawieniu emitentowi takiego produktu do wykupu należy liczyć się ze znaczną stratą. Może być to przykre doświadczenie po kilkuletnim zamrożeniu środków.
Ze względu na brak gwarancji zwrotu całości kapitału przed datą zapadalności inwestycje w tego rodzaju produkty należy traktować jako średnioterminowe lub długoterminowe. Wad tych są pozbawione produkty dopuszczone do obrotu giełdowego, gdzie wyjście z inwestycji jest możliwe praktycznie w każdym dniu. Kolejnym problemem może być niewłaściwe rozumienie istoty oprocentowania. Podawane często marketingowo, możliwe do zrealizowania atrakcyjne przyrosty wartości portfela dotyczą inwestycji za cały okres, np. za trzy lata. Stąd roczna stopa zwrotu może nie być już tak atrakcyjna. Tu należy dodać, że są to jedynie możliwe do uzyskania wyniki, lecz nie gwarantowane. Podawane często dane historyczne nie muszą się powtórzyć. Wielkość zysku z inwestycji zależy niejednokrotnie od wielu czynników, których przewidywanie jest zwykle bardzo trudne i obarczone dużym ryzykiem popełnienia błędu. Stąd nabywając produkt strukturyzowany nie mamy żadnej pewności, co do wielkości zysków w perspektywie kilku lat. Nie bez znaczenia jest ryzyko związane z emitentem. Oferowane na rynku polskim produkty strukturyzowane są emitowane przez podmioty o dużej renomie i bardzo dobrej wiarygodności kredytowej, potwierdzonej przez agencje ratingowe. Jednak można spotkać się z ofertami firm, szczególnie w internecie, o których brak jest konkretnych informacji. Ich oferta może wydawać się bardzo atrakcyjna, co winno dać już do myślenia. Nikt nie będzie dopłacać do naszych inwestycji – o tym należy zawsze pamiętać. Stąd najlepiej nabywać produkty strukturyzowane oferowane przez uznanych dystrybutorów, działających na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Takie podmioty sprzedają produkty z odpowiednią notyfikacją dopuszczającą ich dystrybucję na rynku polskim.
Ryzyko inwestycje związane z produktami strukturyzowanymi w porównaniu ryzykiem rynku akcji przemawia za tymi pierwszymi. W najgorszym scenariuszu inwestor otrzymuje całość lub określoną część zainwestowanego kapitału. Perspektywa wzrostów może być niejednokrotnie wysoka, lecz niższa niż przy akcjach. Podobna sytuacja jest w przypadku funduszy inwestycyjnych, które najczęściej nie gwarantują zwrotu zainwestowanego kapitału. Dlatego też, podejmując decyzję inwestycyjną dotyczącą produktów strukturyzowanych, oprócz analizy warunków emisji należy brać pod uwagę również wiele czynników natury osobistej. W szczególności należy uwzględnić skłonność do podejmowania ryzyka i akceptowania porażek, posiadane środki oraz rezerwy finansowe, sytuację finansową, planowane wydatki, sytuację osobistą i rodzinną, wiek i stan zdrowia. Różnorodność rynku produktów strukturyzowanych pozwoli większości znaleźć produkt, skrojony dla siebie.

Zestawienie cech produktów strukturyzowanych

  • Pełne zabezpieczenie kapitału – dla inwestorów z niską skłonnością do ryzyka, którzy oczekują przynajmniej zwrotu całości zainwestowanego kapitału przy nieograniczonych lub ograniczonych możliwościach osiągnięcia zysków.
  • Podwyższenie rentowności – dla inwestorów ze średnią skłonnością do ryzyka, którzy oczekują osiągnięcia zysku na rynku mało zmiennym.
  • Udział w rynku – dla inwestorów, z wyższą skłonnością do ryzyka, którzy oczekują korzyści z wyników aktywa podstawowego. Taka inwestycja może zapewnić korzystanie w pełni ze zmian na rynku aktywa podstawowego lub może podwyższyć wynik z rynku.
  • Ekspozycja lewarowana – dla inwestorów w wysoką skłonnością do ryzyka, mających zdefiniowaną ocenę rynku, poszukujących możliwości znacznego przebicia instrumentu podstawowego oraz zdających sobie sprawę z możliwości utraty zainwestowanego kapitału.