CDS jest instrumentem pochodnym służący przenoszeniu ryzyka kredytowego. Podmiot wystawiający CDS - przyjmuje na siebie zobowiązanie do spłaty zobowiązania innego podmiotu, który jest podstawowym dłużnikiem, w zamian za odpowiednie wynagrodzenie.
Instrumenty CDS (Credit Default Swap) są popularne na rozwiniętych rynkach finansowych od ponad 10 lat. Wystawiają je duże instytucje finansowe. Za przejęcie na siebie ryzyka kredytowego wystawiający CDS otrzymuje wynagrodzenie od kupującego, który nie zawsze jest wierzycielem podstawowego dłużnika. Instrumenty te są przedmiotem obrotu na rynkach finansowych.
Pod względem prawnym CDS stanowi umowę między dwiema stronami, wystawcą i nabywcą, zawierającą między innymi:
- nazwę podstawowego dłużnika, tj. podmiot, którego zobowiązanie jest objęte CDS-em,
- zobowiązanie, na podstawie którego jest wystawiony CDS, np. określona emisja obligacji,
- okres, w którym zobowiązanie z tytułu CDS jest w mocy,
- warunki, przy których wystawiający CDS jest zobowiązany do spłaty długu za podstawowego dłużnika , np. upadłość lub niespłacenie zobowiązania.
Cena CDS jest określana jako udział w wartości danego zobowiązania i jest podawana w punktach bazowych (1pb = 1/100 procenta). Zależy ona przede wszystkim od poziomu ryzyka spłaty zobowiązania. Do jego szacunku wykorzystuje się m.in. oceny agencji ratingowych, raporty finansowe dłużnika inne źródła informacji. W przypadku pogorszenia się sytuacji dłużnika zwiększa się ryzyko niewypłacalności i w konsekwencji - wzrasta wartość CDS-ów wystawionych na jego dług.
Posiadacz CDS-u, jeżeli nie jest wierzycielem, może zbyć ten instrument innej osobie. Jeżeli uzyska cenę wyższą niż ta, po której zakupił CDS, wówczas osiąga zysk spekulacyjny. Nabywcą CDS może być faktyczny wierzyciel lub inny inwestor, który spodziewa się pogorszenia sytuacji dłużnika i w konsekwencji wzrostu wartości CDS-u. Daje to pole do manipulacji nieuczciwym graczom, którzy nabywając CDS-y mogą później rozpowszechniać pogłoski, niejednokrotnie fałszywe, o złej sytuacji dłużnika, co wywoła wzrost wartości posiadanych przez nich instrumentów i zapewnia im zysk z transakcji ich sprzedaży.
W przypadku zaistnienia sytuacji, kiedy CDS staje się wymagalny następuje rozliczenie, między jego posiadaczem oraz wystawcą.
Istnieją dwie formy takiego rozliczenia:
1) Poprzez fizyczną dostawę - posiadacz CDS-ów przedstawia je ich wystawcy wraz z określoną ilością obligacji wyemitowanych przez dłużnika, na których bazują CDS-y. W zamian za to otrzymuje kwotę równą wartości długu (wartości nominalnej obligacji). Jeżeli tych obligacji nie posiada, może je kupić na rynku po aktualnej cenie, w tej sytuacji bardzo niskiej.
2) Pieniężne, bez dostawy obligacji - posiadacz CDS-ów przedstawia je ich wystawcy. Za to otrzymuje od wystawcy kwotę równą iloczynowi długu (wartości nominalnej obligacji) oraz różnicy między 100 proc. i aktualnym kursem obligacji dłużnika (wyrażonym w procentach wartości nominalnej obligacji). Jednocześnie sprzedaje posiadane obligacje na rynku.
Przykład:
Inwestor kupił obligacje korporacji po cenie równej wartości nominalnej za kwotę 100 mln USD. Zabezpieczył się przed ryzykiem niewypłacalności emitenta poprzez zakup CDS-ów na ten dług, płacąc za nie 300 punktów bazowych (3 proc.) wartości nominalnej. Sytuacja korporacji uległa w późniejszym czasie drastycznemu pogorszeniu i w efekcie stała się ona niewypłacalna - jej obligacje były notowane po kursie 20 proc. Posiadacz CDS-ów przedstawia je wystawcy do realizacji i otrzymuje pełną kwotę należności 100 mln USD. Przekazuje jednocześnie wystawcy CDS posiadane obligacje.
W przypadku rozliczenia pieniężnego kwota, jaką będzie zobowiązany przekazać wystawca CDS-ów ich posiadaczowi wynosi:
100 mln USD x (100 proc. - 20 proc.) = 80 mln USD.
Inwestor sprzedaje jednocześnie posiadane obligacje na rynku uzyskując dodatkowo 20 mln USD (20 proc. x 100 mln USD). Łącznie przychód uzyskany przez inwestora od wystawcy CDS-ów i ze sprzedaży obligacji wynosi 100 mln USD.
W obydwu przypadkach po uwzględnieniu kosztu zakupu CDS-ów inwestor otrzymuje netto 97 mln USD plus otrzymane wcześniej odsetki. Kwota 3 mln USD stanowi koszt ubezpieczenia inwestycji w obligacje korporacji. Jeżeli inwestor kupiłby CDS-y później, kiedy korporacja popadła w problemy finansowe, wówczas musiałby zapłacić za nie wyższą cenę. W tym przypadku teoretyczna cena CDS-ów wyniosłaby 80 mln USD.
Przychodem wystawcy CDS jest cena sprzedanych CDS-ów. Jeżeli sytuacja dłużnika nie ulegnie pogorszeniu w takim stopniu, przy którym CDS-y stają się wymagalne, zatrzymuje uzyskaną kwotę, która stanowi jego zysk.
CDS-y były jedną z głównych przyczyn kryzysu finansowego, jaki powstał w 2008 r. Zaważył na tym fakt, że podmioty przejmujące na siebie ryzyko kredytowe nie miały wpływu na proces odzyskiwania długów. Na polskim rynku finansowym CDS-y nie były praktycznie dostępne, co w znacznej mierze oszczędziło mu problemów.