Zwiększa się liczba firm, które zarządzają portfelami spółek niepublicznych szukających szans dla wykupu dojrzałych spółek albo ich znacznych udziałów. Jednocześnie zmniejsza się udział inwestycji w spółki znajdujące w fazie wzrostu.
Wykupy lewarowane
Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze dojrzałe spółki cechują się mniejszym stopniem ryzyka, bowiem mają bardziej stabilną pozycję na rynku. Po drugie ich kapitalizacja jest z reguły znacznie wyższa. Wiadomo, że zarządzanie portfelem kilku dużych spółek jest prostsze niż kilkudziesięciu małych, które w dodatku bardzo ekspansywnie się rozwijają. Po trzecie może to skrócić cykl projektu inwestycyjnego, którego zwieńczeniem jest wprowadzenie spółki na giełdę lub sprzedaż inwestorowi branżowemu.
Jednym ze sposobów na zyskowne przejęcia takich spółek są tzw. wykupy lewarowane (LBO – Leveraged Buy Out). Idea LBO polega na tym, żeby nie finansować całości wykupu ze środków funduszu inwestycyjnego, tylko posiłkować się kredytem bankowym lub inną formą pożyczki. Transakcje dotyczą spółek o sporych przepływach finansowych, które mają zdolność generowania zysków. Dzięki temu spółka spłaca kredyt ze środków własnych, a nie robi tego fundusz inwestycyjny.
Zaciąganie kredytów i pożyczek umożliwia zatem zwiększenie stopy zwrotu z realizowanych projektów inwestycyjnych oraz daje możliwość zwiększenia płynności i sprawnego zarządzania portfelem danego funduszu inwestycyjnego. Zdejmuje też znaczną część ryzyka inwestycyjnego z funduszu i przenosi na spółkę zaciągającą kredyt oraz bank, który kredytuje inwestycję.
Historia wykupów lewarowanych w obecnej formie sięga końca lat 70-tych XX w. W Stanach Zjednoczonych przejmowane były wtedy niewielkie rodzinne przedsiębiorstwa, borykające się z problemem sukcesji zarządzania. Pionierami rynku były Kohlberg Kravis Roberts & Co (KKR), Clayton Dubilier & Rice, Forstmann Little & Co., które zarządzały funduszami LBO.
Rynek ten gwałtownie wzrósł w latach 80-tych, kiedy wprowadzenie nowego instrumentu finansowego - obligacji śmieciowych, umożliwiło przejęcie przez LBO nawet największych przedsiębiorstw. Był to okres agresywnych transakcji, którym sprzyjała koniunktura, wzrost wartości aktywów funduszy emerytalnych skupujących obligacje śmieciowe oraz aktywność banków inwestycyjnych. O skali transakcji świadczy wykup RJR Nabisco przez Kohlberg Kravis Roberts & Co za 31,4 mld USD.
Pod koniec lat 80-tych zaczęto krytykować politykę wykupów lewarowanych. Stało się tak m.in. za sprawą załamania rynku obligacji śmieciowych po aresztowaniu ich inicjatora Michaela Milkena i skandalu na Wall Street po którym upadła firma Drexel Burnham Lambert. Część firm przejętych w ramach LBO zawiesiła wtedy spłatę swojego zadłużenia, np. Campeau, Federated Departament Stores, Macy's, Gateway.
Jednymi z największych transakcji był wykup przez fundusz Blackstone sieci hoteli Hilton (26 mld USD), przejęcie ponad 600 obiektów należących do Equity Office Properties Trust, największego w USA właściciela biurowców i obiektów komercyjnych (39 mld USD), przejęcie Chryslera przez fundusz Cerberus oraz miliardowe wykupy dokonane przez pioniera transakcji LBO Kohlberg Kravis Roberts & Co, m.in. RJR Nabisco (31,4 mld USD), niemieckiego koncernu telewizyjnego ProSiebenSat.1 (wspólnie z Permirą), First Data Corp., giganta zajmującego się przetwarzaniem transakcji kartami płatniczymi i zarządzaniem sieciami terminali.
W Europie jedną z większych transakcji był wykup włoskich książek telefonicznych, tzw. yellow pages za 5 mld euro. W Polsce jednorazowe transakcje dokonywane przez zagraniczne fundusze private equity dochodzą do wielkości kilkuset milionów złotych, choć zdarzają się na ponad miliard zł, np. ponowny wykup telewizji Aster w 2006 roku za 1,6 mld zł przez funduszu Mid Europe Partners.
Popularność funduszy
Fundusze inwestycyjne typu private equity są bardzo popularne w wielu krajach, szczególnie Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii skąd trafiły do Polski. Dobrym przykładem funduszu typu private equity, który stosuje wykupy lewarowane jest The Riverside Company. Działa on od 1988 roku i specjalizuje się w inwestycjach w dojrzałe firmy średniej wielkości, których wartość nie przekracza 100 mln USD. W fundusz inwestują głównie firmy ubezpieczeniowe, międzynarodowe banki, fundusze emerytalne, fundacje i tzw. fundusze funduszy. Do tej pory zrealizował już sto kilkadziesiąt inwestycji o łącznej wartości ponad 2 mld USD. W samym 2006 roku zrealizował 25 transakcji LBO. Przykładowe transakcje to nabycie: ITT Richter Chemie-Technik GmbH (wiodący dostawca pomp, zaworów, regulatorów i związanych z nim usług dla branży chemicznej i farmaceutycznej, posiadający zakłady w Niemczech i Chinach, dostarczający produkty i usługi m.in. dla Akzo Nobel, BASF, Bayer, Degussa, Dow DSM, Formosa Plastics, Grace, Pfizer Uhde, Sanofi Aventis, Schering), Advanced Information Systems Group (AIS Group - dostawca specjalistycznych rozwiązań technologicznych dla przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego i odlewniczego, jest globalnym liderem w dziedzinie rozwiązań informatycznych dla branży odlewniczej).
Największe wykupy
Największy do tej pory wykup LBO w regionie Europy Centralnej został dokonany przez konsorcjum, któremu przewodziła Innova Capital. Był to wykup firmy MobilTel, bułgarskiego operatora komórkowego za 1.2 mld euro. Konsorcjum bankowe sfinansowało kredyt 650 mln euro.
Pierwszym projektem LBO w Polsce był wykup telewizji kablowej Aster City w 2003 roku przez konsorcjum pod przywództwem brytyjskiej firmy private equity Hicks Muse. Kredytu udzieliły wtedy zagraniczne banki, w tym Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Także w 2003 roku podobną operację przeprowadził fundusz Advent, kupując spółkę Bolix. Kredytu udzielił wtedy Bank BPH. W tym samym czasie wykupiona została spółka Nomi (sieć sklepów „Dom i Ogród”) przez Enterprise Investors we współpracy z BZ WBK. Czwartą transakcją był wykup spółki Ergis (materiały do wykończenia mieszkań) przez fundusz DBG we współpracy z BRE Bankiem.
Na początku 2006 roku telewizja Aster przeszła w ręce nowego właściciela, funduszu Mid Europe Partners już za kwotę 1,6 mld zł. Transakcja znowu była lewarowana.
Póki co na polskim rynku najbardziej aktywnym inwestorem prywatnego rynku są fundusze działające pod marką Enterprise Investors (EI). EI zainwestował ok 1 mld zł m.in. w Agros Nova, BTC, DGS, Gamet, Harper Hygienics, Kruk, Nomi, Opoczno, Zelmer. Po wliczeniu wartości kredytów i kapitału partnerów inwestycje te przekroczyły 2,5 mld zł.